The Crown S04: 'two women running the shop'

Het eerste wat meteen weer opvalt is de ontstellend hoge kwaliteit van de serie: ook al zit er relatief weinig actie in en zit je vooral te kijken naar pratende mensen in paleizen; het script, de acteurs en de art direction zijn onnadrukkelijk fantastisch goed. Geld speelt geen rol: Netflix betaalt honderd miljoen pond per seizoen en krijgt daarvoor het beste wat de Britse televisie-industrie te bieden heeft. Beter dan dit wordt televisie niet. Voor wie er nog nooit naar keek: The Crown is géén Downton Abbey of de zoveelste serie die zich wentelt in adoratie voor flegmatieke bekakte Britten, al dan niet van koninklijke bloede. Dat doet The Crown ook wel, maar de serie keert zich, net als in het qua cast en toon vergelijkbare seizoen drie, vooral tégen de mensen over wie de serie gaat. De koninklijke familie komt er wederom, en in steeds toenemende mate, slecht vanaf en het vierde seizoen van The Crown is in sommige afleveringen merkwaardig gewaagde en zelfs provocerende televisie. De makers weten dat ze de vrije hand én een blanco cheque hebben en durven steeds meer, en dat is prachtig om te zien.

Omdat The Crown een accurate weergave van de historische werkelijkheid wil zijn, zijn er geen verrassingen in hoe het verhaal verloopt. Dit seizoen gaat over de jaren waarin Margaret Thatcher premier van Engeland was: 1979 tot 1990. De actrice die ze gecast hebben in de rol is bizar: de Amerikaans/Britse Gillian Anderson, beter bekend van The Fall en vooral als agent Scully uit The X-Files. De Thatcher die zij neerzet is bijna karikaturaal, met een ridicuul accent en dito kapsels en outfitjes. Ze is even wennen, maar overtuigt uiteindelijk zeer, zeker in haar hoog oplopende confrontaties met de koningin. 'Two women running the shop', verzucht de steeds onsympathiekere prins Philip over de twee vrouwen die nu het koninkrijk bestieren. De koningin, in dit seizoen voor de tweede en laatste keer onvergetelijk gespeeld door Olivia Colman, is ook weer geweldig genuanceerd en afwisselend een koude bitch en een twijfelende falende moeder.

De derde vrouw is uiteraard Diana, de vrouw van prins Charles. Emma Corrin, een relatieve nieuwkomer maar verpletterend goed, speelt haar met precies de juiste oogopslag en uitdagende verlegenheid. Vanaf het moment dat ze als een in het groen gestoken elfje het leven van Charles en van de kijker in dartelt, is ze onvergetelijk goed. En hartverscheurend, want ze wordt door de familie aanvankelijk wel omarmd, maar ook al snel genadeloos afgeserveerd. Vooral door Charles, die in seizoen drie nog enorm het voordeel van de twijfel kreeg, maar in dit vierde seizoen door schrijver Peter Morgan - net als in alle eerdere seizoenen de enige scriptschrijver, zij het met ondersteuning van een grote staf van researchers - genadeloos wordt afgemaakt. Wat een lúl, kan je in de meeste scènes met hem en Diana alleen maar denken. En dat sentiment geldt voor veel afleveringen: het is fascinerend om te kijken naar de moeite die zowel koningin Elizabeth als Thatcher doen om in contact te komen met hun hopeloos emotioneel verwaarloosde kinderen en hartverscheurend om te zien hoe ze het nieuwe kind in hun midden - Diana, want een kind was ze - helemaal plat negeren.

Het wordt zodoende ook een beetje meta-pijnlijk om The Crown te kijken: je weet dat deze mensen in een gouden kooi leven en dat ze hier woorden in de mond worden gelegd, en dat de gebeurtenissen weliswaar kloppen, maar dat bijvoorbeeld Charles nooit de kans zal hebben (of nemen) om weerwoord te bieden tegen de manier waarop hij hier wordt weggezet in de conversaties die hij met Diana heeft. Als kijker bekruipt je steeds meer het empathische gevoel dat het niet zo leuk moet zijn als er een door de ganse planeet bekeken serie over de diepste roerselen van je familie wordt gemaakt zonder dat je iets kan zeggen. Verpletterd door hun eigen privilege zullen ze naar Netflix zitten te kijken, in Buckingham Palace. Waarbij zij aangetekend dat The Crown enige balans aanbrengt: vlijmscherpe afkeuring van het walgelijke gedrag van de royals wordt afgewisseld met momenten van mededogen en zelf-kritiek.

Opvallend in dit seizoen is de keuze voor steeds modernere - we naderen tenslotte onze tijd - en absurdere tegenstellingen tussen de ouderwetse koninklijke grandeur van toen en de popcultuur van nu. Hoogtepunt is een rolschaatsende Diana die met een walkman op haar hoofd door de paleisgangen zoeft, begeleid door het nummer Girls on Film van Duran Duran. Het is bijna alsof je naar een David Lynch -film zit te kijken.

Wie The Crown kent, gaat uiteraard kijken. Wie dat nog niet eerder deed: kijk eerst seizoen drie. En wie het allemaal niet ziet zitten: kijk in elk geval aflevering vijf van dit nieuwe seizoen. Een volstrekt vreemde aflevering, waarin een werkloze man met angstwekkend gemak tot tweemaal toe inbreekt in Buckingham Palace en een gesprek heeft met koningin Elizabeth in haar slaapkamer. Echt gebeurd en bizar goed en beklemmend verfilmd, geheel uit de toon met de andere afleveringen. Een aflevering waarin de makers, net als in die rare aflevering met de vlieg in Breaking Bad, juist door de teugels te laten vieren en hun eigen conventies overboord te gooien, laten zien wat ze kunnen. Prachtige televisie.