Knives Out: geestige update van oervorm ‘whodunnit’

Foto credits: Independent Films

Je kent het concept uit de films en series naar het werk van Agatha Christie : een briljante en excentrieke speurder komt terecht in een groepje rijke en nóg excentriekere lieden, meestal op een chique maar besloten locatie (een luxe trein of een enorm landhuis met krakende trappen). Dan valt er een dode, gaat de detective (bij Christie vaak Hercule Poirot ) op zoek naar aanwijzingen en blijkt iederéén een motief te hebben voor de moord.

Nadat alle aanwezigen zijn ondervraagd en daarbij allemaal snoeihard hebben gelogen, roept de detective iedereen bijeen in één vertrek en zet in een monoloog zijn ragfijne analyse van de moord uiteen, en valt de dader door de mand. Het principe is zo uitgekauwd dat er al in 1949 een bordspel aan werd gewijd: Cluedo. Ook in de bioscoop en op televisie zagen we dit concept oeverloos voorbijkomen, in de jaren zeventig en tachtig vaak met een ensemble cast van een handvol beroemde filmsterren.

Rian Johnson ( Looper , The Last Jedi ) koestert het concept maar maakt het ook belachelijk en speelt er voortreffelijk mee, in een inventief eigen script dat je steeds op het verkeerde been zet en toepasselijk ongeloofwaardig is hier en daar, zonder dat dat hindert, want dat hóórt bij dit genre. Ook verzamelde hij een sterrencast: Daniel ‘James Bond' Craig is de detective, Benoit Blanc genaamd maar afkomstig uit Kentucky met bijpassend zwaar aangezet accent, en oudgediende Christopher Plummer ( The Sound of Music , A Beautiful Mind ) ide puissant rijke detective-schrijver Harlan die op zijn oude dag zijn hele familie bijeen heeft geroepen om zijn zaakjes te regelen. Dit alles in een geweldig vormgegeven landhuis met zoveel moordwapens en opgezette beesten aan de muren dat je er lacherig van wordt.

Harlan gaat onvermijdelijk de pijp uit en zijn dood lijkt aanvankelijk een bizarre zelfmoord maar als de politie zich laat assisteren door Benoit Blanc, vermoedt die al snel ‘foul play’ en is ‘the game afoot’ - Rian Johnson strooit in de geestige dialogen kwistig met genre-clichés. De onuitstaanbare familie bestaat uit een vocale Trump-aanhanger (een geweldige Don Johnson), diens geslepen echtgenote (Jamie Lee Curtis), en vele anderen, onder wie een jongetje (Jaeden Martell uit It ) dat de hele tijd met zijn mobiele telefoon bezig is en politiek zo ultrarechts is dat hij door zijn familieleden openlijk voor nazi wordt uitgemaakt. Allemaal zijn ze uit op de miljoenen van Harlan en allemaal blijken ze een motief voor moord te hebben. Schoorvoetend geholpen door de bediende Marta (Ana de Armas, het hologram-meisje uit Blade Runner 2049 ), die de voor hem handige eigenschap heeft dat ze moet projectielbraken als ze liegt, gaat Benoit Blanc aan de slag.

Wat volgt is het langzaam ontrafelen van een zeer ingewikkelde, deels in flashbacks getoonde kluwen van intriges, motieven en gebeurtenissen. Rian Johnson trekt voortdurend het vloerkleed weg onder de voeten van zijn karakters en zijn kijkers. Er wordt uitstekend geacteerd - al schmiert Craig wel een beetje érg hard hier en daar - en de pret spat ervan af. Als hommage die het genre zowel respecteert als perverteert is Knives Out geslaagd en het vileine sociale commentaar - Marta is de dochter van illegale immigranten en de familieleden zijn onuitstaanbare, rijke geprivilegieerde types - en de toespelingen op hedendaagse kwesties voelen geloofwaardig aan. Heel erg leuk vertier voor liefhebbers van het aloude detective-drama, met een moderne twist (en nee, de moordenaar is niet de kolonel in de bibliotheek en het wapen niet de kandelaar; Knives Out is intelligenter dan Cluedo).