Column: show, don't tell

Natuurlijk proberen we als recensenten zo onbevooroordeeld mogelijk te zijn. Toch zijn er een handvol situaties die bij mij een haast allergische reactie oproepen. Films of series die zichzelf vele malen slimmer vinden dan de kijker bijvoorbeeld, en daarbij hun uiterste best doen het verhaal zo ondoorgrondelijk mogelijk te houden (denk aan het tweede seizoen van Westworld , waarin zelfs Luke Hemsworth pas op het allerlaatste moment te horen kreeg of hij nu mens of host was). Of personages die als een blad aan een boom van mening, of zelfs karakter, veranderen wanneer het verhaal dat van hen verlangt (Under the Dome). Maar misschien nog wel het minste geduld heb ik voor films of series die me precies vertellen wat ik van een bepaald personage moet vinden.

After Life , van en met Ricky Gervais, scoort dan ook hoog op mijn irritatiemeter. De serie – te zien bij Netflix – volgt de avonturen van de misantropische Tony Johnson (uiteraard gespeeld door Gervais zelf), die sinds de dood van zijn vrouw iedereen het leven zuur maakt. Toch wordt er in elke aflevering wel minstens één keer – zelfs door zijn vrouw, vanuit haar graf – gezegd dat Tony toch echt een hele toffe peer is, als mensen maar de moeite zouden nemen hem echt te leren kennen. (Voor een voorbeeld van een serie over mensen die zowel getraumatiseerd als hufterig kunnen zijn, zonder dat dit constant wordt goedgepraat, kijk dan Never Have I Ever – ook bij Netflix.)

Een iets mildere variant kwam ik onlangs tegen in Fate: The Winx Saga (de getroebleerde tienerversie van de populaire tekenfilmserie Winx Club). Wanneer we Stella (Hannah van der Westhuysen) leren kennen is ze het prototype van een ‘mean girl’. Toch blijft haar ex-vriend Sky maar hardop herhalen dat ze eigenlijk gewoon onbegrepen is. Niet veel later volgt er inderdaad verdere context: Stella zit flink onder de plak bij haar dominante moeder – die ook nog eens de koningin is van het elfenrijk – zeker nu haar krachten het de laatste tijd af laten weten.

Je zou willen dat de makers iets meer vertrouwen toonden in het beoordelingsvermogen van de kijker. Laat ons toch gewoon voor onszelf denken! Het is ook veel bevredigender wanneer je zelf ontdekt dat je eerste indruk van iemand toch niet de juiste was. Niet door wat andere mensen erover zeggen, maar door de handelingen die de personages zelf verrichten. Het is misschien wel het belangrijkste gebod bij scenarioschrijven: show, don’t tell. Vertel het niet, maar laat het zien.

Een van de beste voorbeelden is terug te vinden in het eerste seizoen van de tv-serie Veronica Mars (hier in Nederland, helaas, niet te zien) en dan vooral in het personage Logan Echolls (Jason Dohring). Logan begint in het eerste seizoen als eersteklas bullebak, een rijkeluisjongen die neerkijkt op iedereen, vooral op de recentelijk in ongenade gevallen tienerdetective Veronica Mars (Kristen Bell). Maar, hoe meer we van Logan zien, hoe meer de barstjes in het vernis beginnen op te vallen. Beetje bij beetje begint Veronica, en daarmee de kijker, hem in een ander (en beter) daglicht te zien. Zodat je aan het einde van het eerste seizoen juist heel hard hoopt dat het inderdaad Logan en niet haar vorige vriendje Duncan (Teddy Dunn) is die bij haar op de stoep staat.

Een ander voorbeeld is professor Sneep (Alan Rickman) in de Harry Potter-reeks. Ik denk dat het bij mij ergens in film nummer drie langzaam begon te dagen dat er meer school achter de minachtende professor dan ik in eerste instantie had gedacht. Hoe anders was het geweest als een personage ons na iedere sneer en sarcastische opmerking richting Harry Potter had toegefluisterd: 'Ach, Sneep is de slechtste niet, hij wordt gewoon niet goed begrepen!'

Hardop zeggen wat we van een personage moeten vinden is misschien wel efficiënt, maar het is vooral een teken van lui schrijverschap.