Waarom je steeds die BN'ers op tv ziet

Het nieuwe tv-seizoen staat op het punt te beginnen en wie het Nederlandse programma-aanbod overziet, valt onmiddellijk op dat we een recordoogst aan Bekende Nederlanders gaan binnenhalen deze herfst. Ze buitelen over het scherm. De overdaad is zo groot dat de term ‘Bekende Nederlander’ langzamerhand vragen begint op te roepen. Wat betekent 'bekend' tegenwoordig eigenlijk nog? Is er niet gewoon sprake van BN’er-inflatie? Waarom moeten we ze zo vaak zien? Wat is het maximum aantal BN’ers dat we kunnen verstouwen eigenlijk?

 

[blendlebutton]
Het wordt in elk geval lastig ze te omzeilen, of je nou naar de publieke of naar de commerciële zenders kijkt. Een greep uit het aanbod van deze en de komende weken: Johnny de Mol laat in Johnny into the wild een hele sleep BN’ers kennis maken met zes volkeren die ‘nog net zo leven als hun voorouders’, in Risky rivers worden ‘onervaren’ BN’ers gedwongen om in bootjes wildwater-rivieren te bevaren, in The big escape ontsnappen teams BN’ers uit escape rooms op ‘imposante locaties’, in Hier zijn de Van Rossems bewijzen Maarten, Sis en Vincent wederom dat ze de trofee voor minst voor de hand liggende BN’ers verdienen, Geer en Goor gaan helpen bij het opknappen van ‘bouwvallen in de ouderenzorg’, Expeditie Robinson heeft ook in dit zoveelste seizoen weer nieuwe BN’ers weten te strikken, De Kist bevraagt BN’ers over de dood en actrice Monic Hendrickx gaat het programma Kroongetuige presenteren, waarin negen mensen een fictieve moord in ‘het verlaten Zweedse dorp Öregrund’ moeten oplossen aan de hand van aanwijzingen en geacteerde scènes. Die negen mensen zijn, je raadt het, allen BN’ers. Alleen al aan bovenstaande programma’s doen in de loop van het komende seizoen minimaal (ze zijn – oh ironie – nog niet allemaal bekend) 57 Bekende Nederlanders mee, onder wie een aantal die zeer beslist niet alom bekend zijn. Wie de lijst afloopt, ziet namen die bij iedereen wel bellen doen rinkelen, maar weet jij wie Kaj Gorgels is?

In de toekomst zal iedereen vijftien minuten lang wereldberoemd zijn, zo voorspelde Andy Warhol in 1968. Een zeer vaak geciteerde uitspraak die hem zelf de keel uit begon te hangen, waarna Warhol hem tegenover journalisten later aanpaste: iedereen is over vijftien minuten wereldberoemd. Een grap uiteraard, maar wat had Warhol zich nu verheugd over de actualiteit van zijn grap. De sociale explosie die internet heet, brengt ons steeds meer mensen onder ogen die het tot een vorm van faam schoppen, ook al is vaak onduidelijk wat hun verdienste precies is, behalve dat ze zichzelf zijn en dat ze daarmee aandacht weten te trekken. Verschijnselen als Twitter, YouTube en Instagram brachten ons onder meer genoemde Kaj Gorgels (binnenkort te zien in Expeditie Robinson) en Monica Geuze (idem in Kroongetuige), die internetfilmpjes maken die onder jongeren erg populair zijn. Vooral Geuze is fascinerend: zij zet een (onrustbarend) groot deel van haar leven online, is erg bezig met uiterlijke zaken en wist met haar ontwapenende ‘zichzelfheid’ zoveel ‘volgers’ te genereren dat ze nu door bedrijven wordt gevraagd hun beauty-producten uit te proberen, wat ze weer op het internet zet, wat weer leidt tot meer aandacht, enzovoorts. Net als bij Paris Hilton en Kim Kardashian is niet per se duidelijk waarom we eigenlijk naar haar leven zouden moeten kijken en lijkt haar toenemende roem inmiddels vooral voort te komen uit het simpele feit dat ze al beroemd is. Ze is pas 22 maar heeft toch een autobiografie geschreven die in grote stapels in de boekhandel ligt en waarvan de achterflap begint met ‘Je hebt nu mijn allereerste boek in je handen en dat vind ik zo bizar.’ Geen ironie waarschijnlijk; het is ook een beetje bizar. En nu komt ze op televisie om een Zweedse nepmoord op te lossen, samen met de gevallen advocaat Bram Moszkowicz, van wie ook niet helemaal duidelijk is waarom we naar hem zouden moeten kijken, en met Frits Wester, die we al zo vaak op tv zien dat het ook de vraag is waarom dit er nog bij moet. Het immer groeiende aantal bekende en minder bekende Bekende Nederlanders op televisie zorgt langzamerhand bij menige kijker voor dergelijke vraagtekens.

Dus we wendden ons voor een objectieve mening over de celebrity-tsunami maar eens tot de wetenschap. Het relatief jonge terrein van ‘celebrity studies’ blijkt serieuzer en omvangrijker dan verwacht. Er komen steeds meer boeken uit waarin het fenomeen ernstig en uitvoerig wordt bestudeerd. Vooral Engelstalige werken van wetenschappers als Chris Rojek, Graeme Turner en de Australiër Robert van Krieken. Wie ze leest, ziet een moeizame worsteling om de massale en groeiende aandacht voor beroemdheden en hun privé-levens te duiden. De economische kant van de zaak is natuurlijk belangrijk: er is veel geld gemoeid met beroemdheid en daarom wordt die door commerciële partijen erg gekoesterd en opgekweekt. Alle celebrities van enige betekenis, ook de BN’ers, hebben een zaakwaarnemer of ‘agent’ die hun carrière bestiert en onderhandelingen voert over hun loon of gage. Soms is het daadwerkelijk op televisie komen slechts een middel tot een doel: het echte geld zit voor sommige talkshowgasten in lucratieve optredens als 'dagvoorzitter' bij bedrijfsevenementen. Kijk eens op sites als Speakersacademy en verbaas je erover hoeveel BN’ers je gewoon kunt inhuren voor rond de tienduizend euro per dag; ex-politici van links tot rechts, van journalisten tot acteurs, iedereen heeft een prijs en een paar keer per maand zo’n klus levert een formidabel jaarinkomen op. Je moet wel met enige regelmaat met je gezicht op tv blijven komen want mediaoptredens zijn de aanjager van dit soort opdrachten. Alle BN’ers hebben zo dus belang bij vaak op tv zijn. Sponsoring is ook een belangrijke inkomstenbron; Monica Geuze werkte samen met L'Oréal en MTV en FOX om een crème te promoten. De media zelf legt het ook geen windeieren want celebrities genereren kijkcijfers en oplages en dus advertentie-inkomsten. Soms gaan die media erg diep door het stof; ook bladen met een goede reputatie als Vanity Fair en Rolling Stone blijken gedwee aan de leiband van de agenten van beroemdheden te lopen. De agent van Tom Cruise keurde veertien (!) door Rolling Stone voorgestelde schrijvers af voordat de vijftiende de acteur voor het blad mocht interviewen. Dit commerciële gedoe rond beroemdheden is soms beslist onthutsend maar is op zichzelf niet verrassend: BN’ers worden bewust gecreëerd en ze zijn hun eigen lucratieve ‘merk’.

Waar genoemde wetenschappers meer moeite mee hebben, is te achterhalen waaróm kijkers en lezers zo graag naar die merken kijken in hun semi-realistische privé-situaties. Want dat is echt zo, constateren ze: dat er zoveel BN’ers op televisie zijn is dus niet louter een cynische truc van tv-makers waar kijkers intrappen, maar voldoet aan een echte en grote behoefte bij die kijkers. Er is wel een groep mensen die moe wordt van de over-exposure van beroemdheden en er is ook in wetenschappelijke kring wel dédain voor de pseudo-werkelijkheid die rond hen wordt gecreëerd. Maar, zo betoogt vooral Graeme Turner redelijk overtuigend, dat een groep hoogopgeleide twintigste-eeuwers het allemaal maar ordinair en overdreven vindt, is geen erg behulpzame houding om een reëel eenentwintigste-eeuws verschijnsel te leren begrijpen. Voor veel mensen is het kijken naar BN’ers op tv of internet een echte, niet triviale bron van een gevoel van geborgenheid en verbondenheid dat door het deels wegvallen van traditionele zaken als familie, gezin en religie was geërodeerd. Het biedt steun en daar moeten we niet lacherig of laatdunkend over doen. Door steeds weer dezelfde vertrouwde gezichten te zien die je al kende van hun werk als acteur of talkshowgast en die mensen in privé-situaties te bekijken, hoe gekunsteld ook, wordt een gevoel van intimiteit opgewekt. Het heeft domweg met menselijkheid te maken. Toegegeven: van sommige clipjes op het YouTube kanaal van Monica Geuze bijvoorbeeld begrijp je dat het jonge vrouwen steun geeft om haar openhartige kwetsbaarheid in persoonlijke zaken te zien. Het gaat niet alléén over make-up. Maar haar een Zweedse nepmoord te zien oplossen, is toch van een andere orde.

De sociale functie van BN’ers zou dus groter kunnen zijn dan je wellicht denkt, vandaar misschien het grote aanbod: er is ook grote vraag. Dat er steeds meer beroemdheden zijn en dat je steeds minder hoeft te doen om er eentje te worden, is dus wellicht geen inflatie, maar juist een teken van de groeiende vraag naar en waarde van BN’ers, lijkt Graeme Turner te bedoelen. Voor de haters van BN’ers-televisie is zijn boek helemaal geen goed nieuws: dit is nog maar het begin. Het is met BN’ers op televisie net zoals met tourisme in grote steden: als je denkt dat het nu al erg is, bereid je dan maar voor op het ergste. Geen maximaal aantal BN’ers dus; het verzadigingspunt is nog lang niet bereikt. Dat mag zo zijn, maar dat neemt niet weg dat er dan door een hoop kijkers een hoop weggezapt gaat worden tijdens dit en alle komende tv-seizoenen.
[/blendlebutton]