Strip Down, Rise Up: paaldansen als feministische revolutie

Een groep van zo’n twintig vrouwen verzamelt zich in de S Factor-studio in LA. Nerveus en bedeesd vullen ze hun aanmeldformulieren in terwijl ze namen uitwisselen met hun medecursisten. De komende zes maanden volgen deze beginners gezamenlijk de introductiecursus paaldansen van oprichter en Hollywoodactrice Sheila Kelley. Hun eerste sessie begint in een kring, waarin Kelley er geen twijfel over laat bestaan dat haar lessen meer omvatten dan paaldansen alleen. Het gaat namelijk om veel meer dan een sexy sportklasje; in deze lessen komen haar leerlingen opnieuw in verbinding met hun lichaam. En daarvoor zullen ze eerst torenhoge drempels moeten overwinnen. De paaldansles is een veilige ruimte om die strijd aan te gaan, zo benadrukt Kelley. Het is een ruimte zonder spiegels en zonder veroordeling. Maar mét de documentaireploeg van Michèle Ohayon erbij die ieder kwetsbaar moment vastlegt.

Kelley ontdekte paaldansen tijdens de voorbereiding voor haar rol in de film Dancing at the Blue Iguana. Er volgde een boek, een perstour langs alle grote talkshows van O’Brien tot Oprah, en tenslotte de opening van diverse studio’s door de gehele Verenigde Staten. Meer dan een tijdelijke sporthype, verkoopt Kelley een levensstijl voor mensen die zich identificeren als vrouw en de sensualiteit van hun lichaam willen hervinden. Geen gemakkelijke klus, want wie paaldansen zegt, denkt direct aan rokerige achterkamertjes waar mannen met biljetten strooien. En de heersende opvatting is dat vrouwen die hun lichaam tonen en verkopen zichzelf onteren. In de ogen van mannen, welteverstaan. Juist die mannelijke blik wil Kelley eruit werken, want dat is wat vrouwen stigmatiseert en gevangenhoudt. Die missie is de gemene deler van alle vrouwen in Strip Down, Rise Up. Zo volgt regisseur Ohayon naast Kelley’s lesgroep ook pro-deo advocaat en competitieve paaldanser Amy Bond en performer Jenyne Butterfly, de allereerste Amerikaanse kampioen paaldansen. Dankbaar dat de sport steeds meer mainstream wordt, vechten ook zij elke dag tegen het stigma dat om paaldansen heen hangt. Ieder heeft te maken met veroordeling vanuit de kerk, van jaloerse echtgenoten, en van ouders op het schoolplein.

Maar als er één boodschap is die Ohayon erin hamert met haar documentaire, dan is het wel dat je waarde als vrouw niet wordt bepaald door de mannen om je heen. Het maakt paaldansen subversief, revolutionair zelfs. Het zijn lichamen die niet hoeven te voldoen aan het schoonheidsideaal, lichamen die het patriarchaat niet kan beheersen. Rijs op, predikt Kelley, en claim dat lichaam terug. Klinkt dat wat dramatisch? Dat is het ook. Want de rode draad van deze indringende Netflix-documentaire is seksueel geweld. Vrijwel iedere vrouw die in beeld komt was ooit slachtoffer, zag ooit de autonomie over haar eigen lichaam afgenomen worden. Het is niet voor niets dat Kelley’s team van dansdocenten coachingsessies houdt met psycholoog Dokter Berman, die benadrukt hoe belangrijk het is om voorzichtig te zijn met de onderliggende trauma’s die in cursisten naar boven kunnen komen tijdens de les. Maar ook hoe belangrijk het is om die schaamte los te laten, en je macht en seksualiteit te herwinnen.

Zo onthullen veel vrouwen in Strip Down, Rise Up hoe het paaldansen hen de confrontatie deed aangaan met hun eigen geschiedenis van misbruik en aanranding. Onder hen is Megan Halicek, die als jonge stergymnast met een Olympische droom misbruikt werd door de inmiddels veroordeelde sportarts Larry Nassar. Ook competitieve danseres Amy Bond draagt seksueel geweld met zich mee, en wordt bovendien al jaren geterroriseerd door online haters die haar nadragen dat ze ooit porno-actrice was. Er zijn vrouwen die de verbinding met hun lichaam zijn kwijtgeraakt door ziekte, door zwangerschap, door vooroordelen en racisme. Het zijn er veel, té veel voor de krap twee uur looptijd van Strip Down, Rise Up. Hierin schiet de documentaire tekort – Ohayon wil meer vertellen dan mogelijk is, en verbeeldt daardoor niet genoeg. Want niet alleen de cursusruimte van Kelley is een veilige ruimte voor de vrouwen, maar ook de documentaire zelf. Die voorzichtigheid siert Ohayon, maar daardoor ontbreekt een kritische noot, een tegengeluid dat het geheel in perspectief zou hebben gezet.

Wat gebeurde er bijvoorbeeld met cursist Amber, die zich dacht aan te melden voor een leuke dansles maar zich buitengesloten voelde in de zware emotionele sessies? We spreken haar kort, en dan is ze weg. En waarom sprak Ohayon niet met de sekswerkers die het paaldansen hebben gemaakt tot wat het is? Hoe is het voor hen om te zien dat hun performance wordt losgekoppeld van sekswerk, wordt gecommercialiseerd zonder dat zij erbij betrokken worden? Het is een gemiste kans om een belangrijk taboe te doorbreken, en zo zijn er meer. Ohayon had er dan ook beter aan gedaan om haar documentaire te verkopen als serie, waarin ze met elke aflevering de ruimte die ze belooft aan haar onderwerp ook echt had kunnen geven.

Waar ze wél in uitblinkt, is de respectvolle en intieme verbeelding van haar onderwerp. Wanneer de vrouwen zich letterlijk en figuurlijk blootgeven in elkaars bijzijn, groeit ook de vertrouwensband met de documentaireploeg. Ohayon, die eerder een Oscarnominatie ontving voor haar documentaire Colors Straight Up, geeft leiding aan een team van voornamelijk vrouwelijke filmprofessionals. Zo bestaat haar trio van cameraregisseurs uit Sandra Chandler (Living Dolls), Emily Topper (Miss Americana), en Martina Radwan (Saving Face). De paaldansindustrie gerund door vrouwen, verbeeld door vrouwen. Gezamenlijk op een missie om de ‘male gaze’ uit hun hoofd te verdrijven, of op z’n minst uit deze documentaire. Bijzonder, want het is een blik die zo alomtegenwoordig is, dat velen niet kunnen uitleggen hoe het alternatief er dan uit zou moeten zien. Ohayon demonstreert dat het in ieder geval niet betekent dat de camera preuts wegstuurt van blote huid, of dat de vrouwen bedekt moeten blijven. Met weinig kleren aan heb je immers beter grip op de paal. In plaats daarvan toont de documentaire liefdevol alle cellulite, verslapte huid, en vetbuideltjes. En hoe belangrijk het is om ondanks alles van jezelf te houden. In weerwil van alle imperfecties maakt dat van Strip Down, Rise Up een documentaire met een boodschap die niet revolutionair zou moeten zijn, maar dat wel is. En het is er eentje die het verdient om gehoord te worden.