Nomadland: prachtig en braaf

Foto credits: The Walt Disney Company

Zoals iedereen die in serieuze armlastigheid heeft geleefd weet, maakt armoede je niet per se sympathieker. Darwin grijpt in voordat je al te altruïstisch wordt. Zo niet in Nomadland. Vern, gedenkwaardig gespeeld door Frances McDormand, verliest eerst haar man en dan haar baan en verruilt haar leven als ‘woner’ voor dat van nomade. In haar camper rijdt ze Amerika tegemoet, en ze overleeft als werknemer bij Amazon en fast-food-restaurants. Onderweg heeft ze vele gesprekken met andere nomaden; veelal zijn dat geen acteurs maar daadwerkelijke moderne nomaden, mensen die sinds de kredietcrisis van 2008 in campers rondrijden van baantje naar baantje en onderweg kleine, tijdelijke gemeenschappen vormen en elkaar bijstaan. En in wier hart tegenslag louter positieve gevoelens lijkt op te wekken.

De gesprekken tussen Vern en de andere nomaden zijn het hart van de film en vaak hartverscheurend mooi. Die gesprekken zijn de reden om Nomadland beslist te gaan zien; iedereen zal iets herkennen in die dialogen, bijvoorbeeld die tussen Vern en een op de kerstman (haar woorden) gelijkende figuur die de dood van Verns man en die van zijn eigen zoon probeert te duiden als reden om vooral door te gaan met leven. Het is een mooi gesprek, je ziet dat het echt is en het maakt Nomadland een bijzondere film: het verschil tussen geacteerd en gedocumenteerd vervaagt en dat doet er niet toe, gek genoeg. Als kijker neem je het waar en hoewel het ongebruikelijk is als format, accepteer je het.

Wat wel afdoet aan de kracht van dit docu-drama is dat Vern en de geportretteerde nomaden als heiligen en edelen wilden worden neergezet. Het krijgt daardoor iets onechts. Het rare is dat dit relaas over de mensen die het slachtoffer zijn van de Amerikaanse rat-race een beetje verzandt in een lofzang op diezelfde 'American way': de nomaden zijn een versie van de settlers die ooit de oproep ‘go west, young man’ volgden om de frontier op te zoeken. Het romantiseren van de nomaden heeft iets onuitstaanbaar Amerikaans en de Oscar voor Beste Film - en Nomadland is zeker een goede film, al is het niet de beste - is een voorspelbaar voorbeeld van de zelf-feliciterende politieke correctheid die in Hollywood verplichte kost is.

Nomadland is ook verplichte kost voor filmliefhebbers: je krijgt er zeker iets van mee. Bijvoorbeeld van die speech over verlies van geliefden door bovengenoemde kerstman. Maar ergernis over de nadrukkelijk on-Hollywoodse en des te meer juist Hollywoodse zoetsappigheid ligt ook op de loer. Your mileage, zoals doorgewinterde camper-nomaden weten, may vary.