Niks te Melden: in gesprek met André Dongelmans

Acteur zijn in coronatijd, dat lijkt niet ideaal.
Dat is het ook niet, maar ik heb mazzel gehad. Ik kreeg ineens de hoofdrol in een Amerikaanse reclame, die ze daar niet konden opnemen, en waarvoor ze naar Nederland waren uitgeweken. En doordat Niks te melden (de BNNVARA-comedyserie met onder andere Henry van Loon, Jelka van Houten en Theo Maassen, red. ) vooral uit dialogen bestaat tussen mensen die op afstand van elkaar zitten, ging dat ineens in allerijl door. Ik was nog niet gevraagd of ik via selftape auditie wilde doen, of ik moest al langskomen bij het castingbureau. Daar kreeg ik dezelfde dag nog een enorm dik script, met de opdracht dat in één dag uit mijn hoofd te leren.

Sommige scènes lijken toch niet helemaal coronaproof, zoals wanneer Henry van Loon en Stefan de Walle als rechercheurs samen in de auto zitten te posten.
Klopt, we hebben een contactberoep en mogen soms binnen anderhalve meter van elkaar komen. Als je een scène had waarbij je elkaar bijvoorbeeld moest aanraken, moest je je twee dagen ervoor laten testen om zeker te weten dat je allebei niks had. Er liep ook een soort covidcoördinator rond met een stok van anderhalve meter waarmee hij de afstand tussen twee mensen mat.

En wat deed je tijdens de eerste weken van de lockdown?
O, toen heb ik echt niks gedaan. Ik merkte ineens hoe vol mijn hoofd eigenlijk was, dus het kwam voor mij precies op het juiste moment. Ik heb de kussens van mijn bank op de grond gelegd en ben zo voor de tv gaan liggen. Ik speelde er computerspelletjes en keek YouTube-filmpjes. Veel meer heb ik die zeven weken eigenlijk niet gedaan, haha.

Je woont alleen, voelde je je soms niet eenzaam?
Absoluut niet. Ik vond het juist fijn. Ik denk dat iedereen er tijdens de lockdown wel een beetje achterkwam hoe sterk zijn basis is, en die van mij bleek heel sterk.

Waar was je hoofd zo vol mee?
Ik was net druk aan het repeteren voor de theatervoorstelling Het Zuiden. Ik had daarin een grote rol en vond die best eng om te spelen. Ook omdat het zich afspeelde op een plantage in het zuiden van Amerika, vlak voor de Burgeroorlog. Ik dacht dat het best een belangrijke voorstelling kon worden, in lijn met Black Lives Matter. Ik voelde die druk heel sterk.

Ben je ook naar de Black Lives Matter-demonstratie op de Dam in Amsterdam geweest?
Ik kom uit Bergen, en heb meegedaan aan een demonstratie in Alkmaar. Eigenlijk ben ik geen type om te demonstreren, om mensen op te zoeken die allemaal hetzelfde vinden en samen hetzelfde gaan roepen. Ik ga liever in gesprek met mensen die er anders over denken, in de hoop dichter bij elkaar te komen.

BLM zorgt ervoor dat het in interviews al gauw over je huidskleur gaat. Eigenlijk ben je nu meer dan ooit je huids-kleur. Voelt dat ook zo?
Ja, maar dat is iets waar je doorheen moet om ervoor te zorgen dat die zwarte kleur juist minder een issue gaat zijn.

In een eerder interview vertelde je dat je in Bergen waar je opgroeide geregeld als ‘neger’ werd aangesproken. Je leek daar tamelijk laconiek onder. Ben je door BLM opstandiger geworden?
Ik probeer wel rustig te blijven. Ook als ik via Facebook weer eens te horen krijg dat ik gewoon lekker mijn mond moet houden en blij moet zijn dat ik in dit land mag wonen. Eén keer werd ik toch wat feller, toen flipte ik in een reactie tegen iemand. Ik schrok ervan, zo ben ik helemaal niet. Ik heb met diegene afgesproken om er face-to-face verder over te praten. Maar mijn lontje is dus wel korter, ja. In die zin snap ik de emoties die er bij Akwasi uit komen ook wel.

Wat vond je van alle ophef rond Johan Derksen, na zijn grap over Akwasi in Veronica inside?
Ik vind dat er overal grappen over gemaakt moeten kunnen worden. Ik ben zelfs blij dat er ook mensen op tv zijn, zoals Johan Derksen, die zichzelf niet de hele tijd censureren en politiek correct proberen te zijn. Want ik vind het irritant dat er dingen zijn die je op tv niet mag zeggen, maar die in het echte leven wel worden gezegd. In Veronica inside wordt veel geroepen wat je ook in heel veel huiskamers en kroegen hoort. Ik praat het zeker niet goed, maar ik ga dan liever in gesprek dan dat ik ga roepen dat je het moet boycotten. Want daarmee zeg je eigenlijk dat je wel een eigen mening mag hebben, maar alleen binnen de door jouw bepaalde paden. Terwijl het er juist om gaat dat we wederzijds respect creëren. En hoe meer respect er is, hoe harder de grappen kunnen zijn.

De luizenmoeder speelde hier ook mee, door juist grappen te maken over zaken die gevoelig liggen. Wat voor reacties kreeg jij daarop?
In mijn eerste scène dacht juf Ank vanwege mijn huidskleur dat ik de schoonmaker was. Ik heb van donkere mensen wel de reactie gekregen dat ze het niet leuk vonden, juist omdat zij dat elke dag meemaken. En dat ging ik dan een beetje belachelijk maken, zeiden ze. Maar dat doe ik helemaal niet. Ik laat zien dat het bestaat en probeer het daarmee bespreekbaar te maken. Voor Toren C heb ik eens een scène gespeeld waarin een van de dames me vraagt: ‘Zeg… eh… klopt dat nou? Bij donkere mensen, dat jullie daar beneden….’ Waarop ik zei: zal ik hem anders even laten zien? Vervolgens toverde ik een immens grote penis tevoorschijn waarmee ik haar in het gezicht sloeg en waarmee ik de hele tafel schoonveegde. Er werd mij door de makers heel voorzichtig gevraagd of ik die scène wilde doen, maar ik vond het meteen te gek. We moeten juist laten zien hoe belachelijk we als mensen kunnen zijn, en dat kan via dat soort grappen.

Jouw moeder verliet Ghana om te vertrekken naar een beter land en ontmoette in een azc een Ghanese man waarvan ze zwanger raakte. Vervolgens leerde ze, via het gezin waar ze ging schoonmaken, een man uit Bergen kennen met wie ze nog altijd samen is, jouw stiefvader. Merkte je dat je ouders vanwege hun andere huidskleur verschillend werden benaderd?
Ik weet wel dat mijn moeder als schoonmaakster heel vaak werd benadeeld, terwijl mijn stiefvader, die onder andere gasleidingen en rioleringen aanlegde, nooit met problemen thuiskwam. En zelf merk je ook dat je anders bent. Hoe leuk je ook met witte mensen bent, er blijven momenten waarop ze toch even moeten laten weten dat je anders bent. Bijvoorbeeld door je met: ‘Hé zwarte’ te begroeten. Maar ik heb mezelf als kind al aangeleerd om dat van me af te laten glijden. Ik ben op een gegeven moment wel naar Ghana gegaan, in de hoop daar een plek te vinden waar ik helemaal mezelf kon zijn. Ik wenste dat er een plek was waar ik gelijk was aan iedereen. Maar ook daar was ik anders.

Zo’n plek is op deze wereld voor jou niet te vinden?
Ik heb op deze wereld blijkbaar niet zo’n plek, nee. Daarom hoop ik zo dat ik er hier voor mijn eventuele kinderen iets verandert, zodat zij later wel een plek hebben waar ze zich helemaal thuis voelen.

Je hebt je biologische vader onlangs pas voor het eerst ontmoet. Gaf dat ergens nog een gevoel van thuiskomen? Nee. We kijken nu hoe we samen een soort toekomst kunnen creëren, maar ik voel me niet extra thuis bij hem. Ik ben net als hij best een gesloten persoon, dus we spreken niet zo veel over gevoel. We hangen een beetje en daarna is het: hey doei, doei.

Geloof je dat een bloedband iets bijzonders is, of is dat ergens ook een mythe die in de praktijk tegenvalt?
Het is veel minder groots dan wat wij het maken, ja. Ik zie veel families die maar aan elkaar blijven hangen omdat ze denken dat familie nu eenmaal bij elkaar hoort, terwijl er weinig is wat ze bindt. Ik verwachtte zelf ook niet dat alles op zijn plek zou vallen toen ik mijn biologische vader ging ontmoeten. Want ik heb al een vader, de man die mij heeft opgevoed, van wie ik alles heb geleerd. Dát maakt hem mijn vader.

Je bent nu ruim tien jaar vrijgezel. Denk je dat je misschien bindingsangst hebt omdat je je biologische vader zo lang niet hebt gekend?
Wat fijn, een psycholoog-gesprek. En nog gratis ook. Laten we dit elke week doen, haha! Maar ja, misschien ben ik daardoor voorzichtiger met het dichterbij laten komen van mensen. Maar wat ook meespeelt, is dat ik geen behoefte voel om een ideaalplaatje na te leven. Veel mensen lijken geïndoctrineerd door Walt Disney-boodschappen, zoals dat je zo snel mogelijk iemand moet vinden waarmee je tot de dood samen blijft. Ik heb dat soort sprookjesachtige idealen niet. Misschien ook omdat ik er met ons gemengde gezin zonder biologische vader altijd vanaf geweken heb, en ik dat nooit erg heb gevonden.

Je ouders hielden niet van boeken lezen en bezochten geen musea of theaters. Hoe is bij jou toch de interesse voor acteren ontstaan?
Mijn ouders keken wel heel veel tv, en ik keek altijd mee. Daarna ging ik naar buiten en alles naspelen. Ik mocht al heel vroeg alles zien en kreeg op mijn vijfde een eigen televisie op mijn kamer. Mij viel op dat er bijna geen acteurs van mijn kleur op tv waren, maar ik dacht tegelijk: wie ben ik om te denken dat ik dat kan gaan doen? Dus toen ben ik vmbo kader gaan doen, op een groene school. Je mocht dan in de kassen werken en schapen scheren, later lekker op een trekker rondscheuren of op een shoveltje zitten. In mijn derde jaar bleek dat het toch niet te zijn en ben ik naar het CIOS gegaan omdat ik goed was in gym. Maar daar liep ik weer tegen het leergedeelte aan, ik vond het niet leuk om bijvoor-beeld al die botten uit mijn hoofd te moeten leren. Vervolgens ben ik in een snackbar gaan werken. Dat heb ik ruim vijf jaar gedaan. Dat vond ik hartstikke leuk, misschien omdat ik toch voor een soort van publiek stond.

Wat was je specialiteit? Een patatje oorlog of eerder een berenklauw?
Ik was eigenlijk wel goed in alles. Want thuis frituurden wij elke zaterdag en zelf deed ik dat tussen de middag ook vaak. De laatste twee jaar dat ik in die snackbar stond, probeerde ik wel ook aan de bak te komen als acteur. Ik kwam in de serie Voetbalvrouwen terecht, en uiteindelijk ging ik heel onverwacht toch naar de toneelschool.

Werd je daar zo toegelaten?
Je moet eigenlijk havo hebben. Daarom moest ik eigenlijk een toelatingstest doen om te kijken of ik wel slim genoeg was. Maar vervolgens kwam niemand daar mee, en ik ging daar natuurlijk ook niet over beginnen. Dus ineens had ik een diploma in mijn hand.

Had je geen moeite met het leren van je teksten, als je zo’n hekel hebt aan dingen in je kop stampen?
Ja, onwijs. Ik vind dat echt heel moeilijk. Het is het kloterigste onderdeel van mijn vak, dat zorgt voor heel veel stress.

Is jouw leven als acteur erg veranderd door De luizenmoeder?
Voor die serie had ik elke week, soms wel elke dag een klus. Ik had echt overal bijrolletjes. Maar nu ik een bekender hoofd heb, vinden ze het raar om mij nog maar zes zinnen tekst te geven. Hoewel ik vaak genoeg zeg dat ik echt niet alleen grote klussen zoek, zorgt het er nog steeds voor dat ik minder werk heb dan voorheen. Helaas.

Je kunt altijd weer berenklauwen in het vet gaan gooien.
Of ik ga met zo’n foodtruckje rondrijden, dat kan ik ook. Maar ik hoop vooral dat ik dit kan blijven doen en dat er kinderen met mijn kleur geïnspireerd raken als ze iets van mij zien of horen. Dus als ik nu complimenten krijg van jongeren die zeggen dat ze iets heel vet vonden van mij en dat ze erover nadenken om ook te gaan acteren of dat het op een andere manier iets aan hun leven veranderde, dan breekt mijn hart. Dat vind ik zoiets moois. Meer hoef ik niet te doen in mijn leven.