Het jaar van Fortuyn S01E01: hoe 9/11 Nederland voor altijd veranderde

Foto credits: AVROTROS / Mark de Blok

Het duurt niet lang. Maar de bekendheid van de meeste personages in Het jaar van Fortuyn is zo groot dat veel kijkers de eerste minuten van de eerste aflevering vooral acteurs gaan raden en gaan vergelijken met de échte hoofden. Goh, wat lijkt Jeroen Spitzenberger met dat kale hoofd op Pim Fortuyn. Is dat nou Jaap Spijkers die premier Wim Kok speelt? En wat een bijzondere keus om Fedja van Huêt als LPF-coryfee Mat Herben te casten!

Maar hoewel de serie bij aanvang (de pers kreeg slechts één van de vijf afleveringen te zien) nog opvallend komisch is, wordt al snel duidelijk dat de makers méér voor ogen stond dan een variant op Koefnoen. De aanslagen op 9/11 vormden een breekpunt voor de wereld: opeens kwam er, ook in Nederland, een angst aan de oppervlakte die tot dat moment door de politiek niet was gezien of erkend. Pim Fortuyn zag zijn kans schoon en wist deze sluimerende onvrede een stem te geven. In het voorjaar van 2002 zag het ernaar uit dat hij met zijn net opgerichte LPF in één keer de grootste partij van Nederland zou worden.

Schrijvers Pieter Bart Korthuis ( Penoza , de aanstaande Netflix-serie Dirty Lines ) en Nathan Vecht ( Missie Aarde ) en regisseur Michiel van Jaarsveld (Stellenbosch) proberen in hun goed gedocumenteerde serie de dynamiek te vatten die de gevestigde politiek compleet verraste. De ontwikkelingen worden vooral geschetst door de ogen van Fortuyn zelf en PvdA-lijsttrekker Ad Melkert (Ramsey Nasr), die met zijn heilige geloof in nette politieke discussies geen goed weerwoord had op de flamboyante retoriek van Fortuyn. 'Ben ik een saaie man?', vraagt Melkert - die overigens zelf niet meewerkte aan de serie - aan een van zijn dochters. 'Thuis niet', antwoordt ze eerlijk. Zijn antwoord, dat bij serieuze onderwerpen geen grapjes horen, vat heel treffend de ongrijpbaarheid van de lange reeks populistische politici die na Fortuyn nog volgden.

Het is knap hoe de makers - in aflevering 1 - enerzijds de waarheid en de menselijkheid van alle bekende hoofdpersonages weten te eerbiedigen en anderzijds de bizarre politieke strijd in die periode met flair en vaart in beeld weten te brengen. Tussen de regels door schetsen zij hoe de impact van 9/11 ook snel in de haarvaten van de Nederlandse samenleving merkbaar werd.

De meest komische rol tot nu toe lijkt weggelegd voor Mat Herben, de vliegtuigspotter die zich later in de serie zal opwerken tot de politieke rechterhand van Fortuyn. Het is een vondst om hem als een Grieks koor de ontwikkelingen in Den Haag van commentaar te laten voorzien. En de scene waarin hij het principe 'paars kabinet' uitlegt met de komkommer, tomaat en het besje in zijn degelijke broodtrommel is in al zijn eenvoud geniaal.