Can’t Get You Out of My Head: An Emotional History of the Modern World: onnavolgbaar en subliem

Documentairemaker en existentialist Adam Curtis duidt in zijn ambitieuze werk steevast de structuren en systemen die zijn geschapen door de mensheid, aan de hand van zijn eigen essayistische, eclectische stijl. Met onnavolgbare meesterwerken tot gevolg, zoals zijn vorige film, Hypernormalisation (2016), over hoe bedrijven, overheden en andere invloedrijke entiteiten ons dagelijks een simpelere versie voorspiegelen van de wereld; een wereld die in de realiteit veel complexer en misantropischer is. In zijn nieuwe zesluik Can’t Get You Out of My Head: An Emotional History of the Modern World borduurt hij hier min op meer op voort, met observaties over hoe het individualisme in de samenleving onze gedachteprocessen bepaalt.

Curtis contextualiseert individualisme aan de hand van nauwgezet gekozen oorsprongsvoorbeelden, zoals Jiang Qing, de beroemde echtgenote van de Chinese dictator Mao Zedong, die niet onderdeel wilde zijn van een groter geheel, maar zelf een eenheid wilde zijn. Die daarmee in zekere zin de kluwen van het communisme trotseerde, en daarin slaagde, met opzienbarende gevolgen. Of de trend in de jaren zestig van de vorige eeuw waarin witte Amerikanen en masse verkasten naar de buitenwijken, om daar een enigszins solitair maar zelfgekozen bestaan op te bouwen. Al snel zwelgen ze in eenzaamheid en beginnen ze ontvankelijk te worden voor allerlei paranoïde samenzweringstheorieën.

Na een lange aanloop, vol andere voorbeelden, afgewisseld met muzikale interludia vol sublieme montages, belandt Curtis in de eerste aflevering bij het ontstaan van het algoritme. En hoezeer het simplificeren van de menselijke geest door computers tot gevolg heeft dat computers de menselijke geest zijn gaan koloniseren. Daar zijn we zelf voor verantwoordelijk, overigens. We hebben het onszelf aangedaan. Het is geen optimistische boodschap, maar Curtis is dan ook een zelfbenoemde pessimist. Met veel durf en spitsvondigheid probeert hij in Can’t Get You Out of My Head een soort  emotionele tijdsgeest te vangen die zich misschien wel niet laat vangen.

Net zoals het moeilijk is om in een recensie te vatten wat Curtis in een aflevering van 75 minuten wil poneren – en dan zijn er nog vijf te gaan! Buiten kijf staat dat we hier te maken hebben met zijn magnum opus. Wie wil weten, zoals Curtis stelt in de openingsscène, waarom we in vreemde tijden leven, waarom samenlevingen gepolariseerd zijn, en waarom we de elite wantrouwen, doet er goed aan om af te stemmen op Can’t Get You Out of My Head. Je kan de documentairereeks na afloop ook maar amper uit je hoofd krijgen. Hoewel de crux van de eerste aflevering juist andersom lijkt: ons geestelijke innerlijk lijkt juist te worden bepaald door maatschappelijke patronen.

Zoals gewoonlijk is Curtis’ nieuwe werk ook al op YouTube te vinden. Evenals zijn vorige film HyperNormalisation.