Anelka: L’Incompris: roemruchte carrière van enfant terrible belicht

‘Doe het niet, alles wat ik heb gedaan. Iedereen keert zich tegen je.’ Het zijn de wijze woorden van oud-voetballer Nicolas Anelka, die hij uitspreekt onder beelden van hemzelf in de woestijn. Het enfant terrible woont tegenwoordig met zijn vrouw en twee kinderen in Dubai en blikt in Anelka: L’Incompris terug op een bewogen carrière. Alleen al de titel spreekt boekdelen: L’Incompris betekent onbegrepen. Want zo voelde Anelka zich dikwijls. Hoewel veel van zijn criticasters – vooral uit de pers – er duidelijk anders over dachten. Zij zagen een arrogante verschijning die telkens van club wisselde uit winstbejag.

Het eerste deel van de film staat in het teken van Anelka’s jeugd en hoe hij zich als piepjonge ster manifesteerde bij het Arsenal van Arsène Wenger. De coach die het grootste deel van zijn loopbaan sleet bij de club uit Londen heeft hier even later ook iets zinnigs over te zeggen: de spits had meer uit zijn talent kunnen halen. Dat is ook de crux uit de documentaire: hij heeft het gemaakt, maar niet gemaakt. Hij speelde bij grote clubs, maar groeide nooit uit tot clubicoon. Qua sportsuccessen miste hij keer op keer de boot.

Maar Anelka’s privéleven is juist al decennia pais en vree. Zijn bestendige huwelijk en de relatie met z’n kinderen komen ook naar voren in de film. Filmmaker Éric Hannezo mag dicht bij de oud-sportman komen. Terwijl bepaalde media niet wilden meewerken aan de film. Dat is ook enigszins begrijpelijk: in het eerste deel wordt naarstig geprobeerd de schandalen waar Anelka bij betrokken was te vergoelijken. Het uitschelden van zijn trainers en het listige gedrag van zijn broers bij transfers: het lag altijd aan de andere partij. Maar dat blijkt verderop in de film toch anders te liggen (oftewel: Anelke draagt wel degelijk zelf schuld).

Hoewel Hannezo de waarheid goeddeels in het midden laat liggen. Dat leidt tot tenenkrommende scènes. Zoals het schandaal waarbij Anelka het ‘quenelle’ gebaar maakt na een goal in 2013 omdat hij ruzie had met de coach; een gebaar dat wordt geassocieerd met antisemitisme. Een talking head – iemand van de sportbond – praat dit goed door te beargumenteren dat het allemaal niet zo ernstig was omdat de beste man het niet deed voor een Holocaustmonument. Waarop je als kijker denkt: volgens mij moet je zo’n gebaar nooit willen maken. Het is onvergeeflijk, en zegt tegelijkertijd ook veel over Anelka.

En Hannezo laat meer liggen. Want hoewel Anelka zichzelf graag in de slachtofferrol plaatst, valt het op hoe hij en andere zwarte atleten destijds door de media werden behandeld ten opzichte van hun witte teamgenoten. Het zit in de film maar het wordt niet uitgesproken, geanalyseerd. Want je zou kunnen stellen dat een deel van Anelka’s wangedrag misschien afkomstig is door de vijandige wijze waarop hij van meet af aan, als talentvolle tiener, werd behandeld. Deze notie had een extra dimensie gegeven aan de film die bij vlagen besteld lijkt door de sportman die erin wordt geportretteerd.