De sneakerhype verklaard door Bregje Lampe

Toen modeontwerper Karl Lagerfeld begin 2014 tijdens een modeshow voor Chanel modellen in sneakers de catwalk opstuurde, trok hij daarmee volop aandacht. ‘Look at the shoes!’ kopte The New York Times boven een bespreking van de show. SNEAKERS! Bij Chanel! Dat was nog eens een noviteit. En dat lag niet aan de sneaker op zich, die gaat al veel langer mee in modekringen. Het nieuws zat ’m in het feit dat Chanel ermee aan de haal ging, tijdens een coutureshow in het chique Grand Palais.

Om te begrijpen hoe revolutio­nair de aanpak van Lagerfeld was, die zijn sneakers had laten maken door Maison Massaro, een bekende Franse schoenmaker, is het belangrijk om te beseffen dat modemerk Chanel de gevestigde orde van de mode symboliseert. De deux-pièces van tweed, de parels, de beige pump met zwarte neus, het kleine zwarte jurkje en de doorgestikte tas met goudkleurige schakelketting; alles waar Chanel groot mee is geworden, ademt een zekere damesachtige chic. Nee, dan de sneaker: die symboliseert de straatcultuur. Samengevat in één persoon is Chanel een keurige oudere dame terwijl de sneaker een streetwise jongere (m/v) is. Kortom: Chanel is voor de elite, de sneaker is voor iedereen, met name voor de jeugd.

En dat is precies de kern van de hype. Een elitair en gevestigd modemerk moet immers ook gewoon geld verdienen. Om te voorkomen dat Chanel op termijn met de vaste clientèle naar het graf gedragen wordt, moet een nieuwe consument naar binnen worden gehengeld. En die nieuwe consument draagt liever sneakers dan pumps. Businessoffashion.com, een invloedrijk platform dat wordt gelezen door zo’n beetje iedereen die ertoe doet in de internationale modewereld, noemde de sneaker een klein half jaar geleden al ‘Luxury’s Gateway to Millennials’ – vrij vertaald: de poort naar een nieuwe generatie.

De sneaker van nu is wat de handtas in de jaren 90 was: een zogenoemd It-item, een statussymbool. Loop maar eens binnen bij een winkel van bijvoorbeeld Louis Vuitton, wedden dat je eerder sneakers dan cocktailjurkjes ziet? Het idee is dat de millennials vanzelf hun portemonnee trekken als er maar een sneaker te krijgen is. En dus heeft ieder zichzelf respecterend modemerk – van Balenciaga en Chanel tot Vuitton en Versace – momenteel ten minste één sneaker in de collectie. Ook high-end schoenenmerken als Roger Vivier, Jimmy Choo, Manolo Blahnik en Christian Louboutin, die stuk voor stuk bekend zijn van torenhoge en elegante pumps (denk: Carrie Bradshaw in de serie Sex and the City), doen mee met de hype. Sinds een paar seizoenen hebben ze allemaal sneakers in de collectie.

Dat was een jaar of tien geleden ondenkbaar. Er waren wel sneakers te zien tijdens modeshows, maar dan ging het om shows van toen nog niet heel bekende ontwerpers zoals Raf Simons, die zijn mannenmode jarenlang presenteerde in morsige achteraflocaties in Parijs. Híj was al in 1997 met sneakers en jeugdcultuur in de weer, toen hij net met zijn eigen merk begon en de rest van de modewereld nog hele-maal niet naar de straat keek. En er liepen tijdens de internationale modeweken in New York, Parijs, Londen en Milaan best een paar bezoekers op sneakers, maar dan ging het om een handjevol voorlopers, niet om een complete front row met sneakers – een beeld dat nu heel normaal is.

Dat tegenwoordig bijna alle ontwerpers die op hoog niveau meedraaien héél goed naar de straat kijken en dat sneakers een vast onderdeel van de garderobe zijn geworden, heeft alles te maken met de opmars van streetwear in de mode. Simpel gesteld gaat het daarbij om sportieve comfortabele, oversized kleding, al dan niet voorzien van een logo. En om sneakers dus. Kortom: het soort kleding en schoenen dat populair is bij rappers en dat je niet meteen met exclusieve catwalkmode associeert.

De ultieme bevestiging van de opmars van streetwear was in januari 2017 te zien, tijdens de mannenmodeshow van Louis Vuitton in Parijs. Kim Jones, op dat moment nog hoofdontwerper van de mannenmode van Vuitton, maakte toen een snoeihard statement door op de catwalk een samenwerking met Supreme te presenteren. Die samenwerking is tekenend voor de mode anno nu: Vuitton is een superchic Frans modehuis met dito clientèle, het Amerikaanse Supreme is een streetwearmerk met een underground imago – modeblad i-D noemt het zelfs het ‘coolste skatemerk ter wereld’.

In 2000 lagen de twee merken nog met elkaar in de clinch, omdat Supreme zonder toestemming de iconische monogramprint van Vuitton op skateboards en andere spullen had gezet. Vuitton eiste dat die spullen uit de verkoop werden gehaald. Deze keer waren de rollen omgedraaid: het deftige Vuitton benaderde het coole Supreme en op de catwalk in Parijs werden felrode tassen, denim jacks en kasjmier sjaals met zowel het logo van Vuitton als dat van Supreme gepresenteerd – in het tweedehandscircuit brengen de meeste items uit deze collectie inmiddels minstens het driedubbele op.

Nóg een bewijs voor de populariteit van streetwear in de mode: de aanstelling van ontwerper Virgil Abloh bij Louis Vuitton, in maart dit jaar. Abloh geldt als een van de drijvende krachten achter de opmars van streetwear en wordt door de gevestigde orde gezien als spreekbuis van de nieuwe generatie omdat zijn eigen merk, Off-White, een van de populairste merken van dit moment is en een opvallend jonge fanbase heeft. Dat uitgerekend híj aan het hoofd staat van de mannenmode van een van de chicste modehuizen van Frankrijk wordt gezien als hét bewijs dat streetwear, en dus ook sneakers, definitief naar de catwalk zijn gepromoveerd. Niet als bevlieging, maar als steekhoudend argument dat een nieuwe generatie de dienst uitmaakt in de mode.

Eigenlijk is met de sneaker hetzelfde gebeurd als met de 38-jarige Abloh en een aantal van zijn collega’s – denk aan de 37-jarige Demna Gvasalia, hoofdontwerper van Balenciaga en oprichter van het pijnlijk hippe Vetements. Van outsiders die vanaf de zijlijn naar het establishment keken en de straat symboliseerden, zijn ze binnen krap tien jaar zélf het establishment geworden. En daarmee zijn hun kledingcodes die van de massa geworden. Voor hun werk putten ze driftig uit hun eigen jeugd, en omdat ze zijn opgegroeid met sneakers, spijkerbroeken, longsleeves en capuchontruien is dat soort kleding nu steeds vaker op de catwalk te zien.

Ook niet onbelangrijk: dat soort kleding slaat aan onder mannen en vrouwen van hun eigen leeftijd en jonger – laat dat nou net de groep mannen en vrouwen zijn die de meeste luxemerken willen binnenhalen als klant. Zo bezien is de opmars van streetwear, en dus ook de populariteit van de sneaker, geen hype maar staat-ie symbool voor een verschuiving van de macht binnen de modewereld. Een nieuwe generatie is de boel aan het openbreken en doet dat bijvoorbeeld door sneakers onder een jurk of een pak aan te trekken. De sneaker is mode geworden. En daarmee is in zekere zin ook de ellende begonnen. Want het lijkt wel alsof de sneaker van nu niet duur en lelijk genoeg kan zijn. Kijk maar eens goed naar een van de populairste sneakers van dit moment: de Triple S van Balenciaga, een model van Demna Gvasalia dat overduidelijk is geïnspireerd op de Adidas Ozweego, een lompe hardloopschoen in ongebruikelijke kleurstellingen die al in 2013 werd ontwerpen door – daar is-ie weer – Raf Simons. De Triple S kost 595 euro en is bijna continu overal uitverkocht. Onder voorlopers is dit model overigens alweer passé, die dragen liever de nieuwste sneaker van Louis Vuitton: de LV Arch Light LV. Net zo lomp en met een prijskaartje vanaf 850 euro nóg duurder. Of ze kiezen voor de net zo onflatteuze op bergschoenen geïnspireerde sneakers van Gucci, die minstens 790 euro kosten.

Het zijn allemaal nogal lelijke schoenen die je al vanaf tien meter afstand aan ziet komen en die het goed doen op Instagram. De vraag is hoeveel absurder de vormgeving nog kan. Wordt het zo langzamerhand niet eens tijd voor een schoen, en dat mag best een sneaker zijn, die wél flatteert? De modieuze voorhoede is snel verveeld, en tijdens de laatste show van Balenciaga droegen de modellen pumps in plaats van sneakers, dus het einde van de hype is in zicht. Maar de sneaker zelf verdwijnt niet meer, daarvoor is-ie te veel onderdeel van de casual manier van kleden waarmee een nieuwe generatie ontwerpers is opgegroeid en die is omarmd door de massa.