Waarop moeten we letten bij de start van een nieuw seizoen Wie is de Mol?

Let niet op de hints (toch niet te doen)
In 2007 kon kandidaat Inge Ipenburg nog tamelijk opzichtig met haar handen seinen aan het begin van iedere uitzending Wie is de Mol?, zonder dat iedereen direct zag wat er aan de hand was. Maar kijkers van het programma worden met de jaren fanatieker en zo’n Ipenburg-trucje kan nu écht niet meer. Fans praten soms nog hoofdschuddend over 2016 (dat jaar met Ellie Lust, scènes met walkietalkies zullen nooit meer dezelfde zijn), toen zogenaamd overduidelijk was dat Klaas van Kruistum de mol was. Aflevering 2 had als titel Het laatste woord… letterlijk’ In een oud klooster gaven oud-mollen vanaf beeldschermen allerhande aanwijzingen aan de ronddolende kandidaten. Als je steeds het laatste woord van die mollen had opgeschreven (molboek, oordeel, legenda, contra, focus), en de laatste letter had onderstreept, zag je het al: K.L.A.A.S. Klaas is de mol wist iedereen (het was ook zo). ‘Een grote fout,’ erkenden de makers later. Zulke hints moeten we nooit meer doen, vonden ze. Een grote fout? De aanwijzing was toch uitstekend verstopt? Een hint moet toch ook op te ­lossen zijn?
Probleem bij Wie is de Mol? is dat zo’n beetje íedere aanwijzing (zinnig én onzinnig) wordt opgemerkt, en veelvuldig via het web wordt verspreid. Het wordt ieder jaar extremer. Het succes van Wie is de Mol? bijt zo in zijn eigen staart: voor een argeloze kijker vallen de aanwijzingen niet meer te ontrafelen, want iedere aanwijzing wordt eindeloos nagekauwd op talloze fora. Je kúnt al die fora (widm.nl, wieisdemolhints.nl, etcetera) af, als kijker. En je vergapen aan de puzzelwoede van de fans – de auteurs daar weten het meestal écht als eerste. Een moderne hint (zeg maar: ná Klaas-gate) is dan ook altijd multi-interpretabel en kan op meerdere kandidaten slaan.

Goed startpunt:  let op de achtergrond van de mollen
De makers van Wie is de Mol? zijn natuurlijk ook niet gek. Ze hebben zelfs een huispsycholoog in dienst die niet alleen nazorg verleent, maar ook helpt bij de selectie van de juiste mol. Deze psycholoog vertelde me ooit dat een goede mol niet alleen goed moet kunnen liegen (allicht), maar zich ook goed moet kunnen bewegen in een groep; hij of zij moet zeer benaderbaar zijn voor iedereen. Het Molschap is een eenzame taak (een mol moet immers steeds de opdracht van het team verprutsen) en uitsluiting (en dus zichtbaarheid) ligt steevast op de loer. Een goede mol kennen we dus als sociaal handige man of vrouw, maar heeft ook een extreem berekenende kant. Kees Tol (seizoen 13) was steengoed, want: sociaal zeer handig, terwijl iedereen zijn strategische talent onderschatte. Van de Vlaamse acteur Thomas Cammaert (de mol van vorig jaar) wisten we überhaupt niks, dus kon hij zich (naar eigen zeggen) in de groep nét wat dommer voordoen dan hij is – en ondertussen slinks molgedrag vertonen. Hierom lijkt iemand als Simone Weimans dit jaar als mol af te vallen: haar rol als nieuwslezer is juist: afstand en neutraliteit. Precies wat een mol-imago níet moet zijn. Voor filosoof Stine Jensen geldt min of meer hetzelfde. Jean-Marc van Tol (maker van de strip Fokke & Sukke) zou daarom bijvoorbeeld wél een uitstekende mol kunnen zijn, of Jan Versteegh (want: presentator, dan ben je sowieso sociaal handig natuurlijk).

Vertrouw follow the money-cliché niet (nou ja, niet alléén)
De mol wil zoveel mogelijk geld úit de pot spelen, natuurlijk. En dus luidt het cliché: follow the money en je vindt de mol. Maar een slimme deelnemer wil zichzelf natuurlijk óók verdacht maken – en dus ook geld uit de pot spelen. Als het de kandidaten om het geld was te doen, deden ze sowieso niet mee (de BN’ers krijgen, dit is nogal exceptioneel voor zo’n tv-productie, géén geld voor hun deelname aan het programma), zij willen gewoon allemaal de finale halen en winnen. Wil je de mol gedurende het spel ontmaskeren, kun je beter letten op de positie die de kandidaten innemen bij iedere opdracht. De mol kent van tevoren namelijk precies alle ins en outs van alle spellen (hij maakt onderdeel uit van de productie, hij krijgt ook als enige wél betaald) en kiest bij iedere opdracht dus een positie waarbij je zo onopvallend mogelijk zoveel mogelijk geld kunt wegspelen.

Oh en let ook niet op de kleding van de kandidaten
Klassiek studiemateriaal bij Wie is de Mol?: Wat hebben de kandidaten aan? Vorig jaar is er eindeloos gedelibereerd over een shirt dat wetenschapsjournalist Diederik Jekel droeg, met een sommetje erop. De cijfers sloegen op de ‘Constante van Avogadro’: (6,022 140 857 ± 0,000 000 074) × 1023 mol-1. MOL! Diederik is de mol!

Nee hoor. Kandidaten kunnen niets anders dan alles over zich heen laten komen, tijdens de uitzending (ze weten niet eens waar ze naartoe gaan, hooguit of ze een korte broek mee moeten nemen). Het enige waar ze wél invloed op hebben, is hun kleding. Een slimme kandidaat met liefde voor het programma (en dat zijn ze allemaal, anders doe je niet mee) neemt shirts mee met zo’n grap – in ieder seizoen zit wel zo’n geval. Of het gaat per ongeluk: in seizoen 14 droeg Jan Willem Roodbeen een shirt waarop (als je het beeld ondersteboven bekeek, met een beetje fantasie) MOL zou staan. Roodbeen gaf later aan: hij had daar helemaal nooit over nagedacht, dat shirt had hij gewoon meegenomen omdat hij het een leuk shirt vond (hij was toen ook niet de mol, Diederik Jekel trouwens ook niet). Door die Roodbeen-affaire denkt een handige kandidaat wel even na voordat-ie zijn of haar koffer inpakt.

PS: Vertrouw Moltalk niet
Hallo, Moltalk is van AVROTROS, uit dezelfde schoot als Wie is de Mol? zelf dus. Natuurlijk is daar ruimte voor échte, bruikbare tips. Maar hoe leuk was Wie is de Mol? twee jaar geleden geweest als de makers helemaal waren meegegaan in de ‘blunder’ van de makers? Als ze allemaal zeker wisten: Klaas is de Mol en wel hierom? Moltalk is er om de lol rond het programma te verlengen en daar is niks mis mee. Maar verwacht niet dat de makers er net zo snel uit zijn als de schrijvers van de onafhankelijke blogs.