Alles over series, tv en film. Vanaf de redactie van de VARAgids.

Waarom SKAM zo goed werkt

  •  
15-10-2018
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
109 keer bekeken
  •  
Skam
Het lukte de Noorse NRK met de webserie Skam. De Nederlandse versie Skam NL is nu bezig, op televisie én uiteraard internet.
Altijd verheugend, als pubers met glinsterende ogen naar je opkijken in plaats van verveeld af te haken bij alles wat je zegt. Als schrijver voor de Lagarde heb je dat voorrecht soms, want het concept van betááld worden om naar series en films te kijken, vinden pubers verpletterend geweldig. Maar toen nichtje Anna te horen kreeg dat je dan ook veel naar reguliere televisie moet kijken en er vervolgens ook over moet schrijven in een tijdschrift, betrok haar blik. Gevraagd naar of het vak haar dan nog wat leek, reageerde ze gedecideerd: ‘Ik kijk geen televisie en ik lees niet. En dat ga ik niet doen ook.’ Wat ze bedoelt, is dat ze adembenemende hoeveelheden tijd doorbrengt met op diverse apparaten naar YouTube en Netflix kijken en met het bekijken en lezen van berichten op WhatsApp en Instagram – en soms gelukkig op deLagarde.nl. Maar ze kijkt letterlijk nooit naar de lineaire televisieprogramma’s waarmee deze gids vol staat en ze mijdt waar mogelijk alle vormen van drukwerk. Deze gymnasiast van bijna 16 is de regel, krijg ik de indruk, niet de uitzondering.
Hoewel wij als volwassenen nog steeds (verheugend) veel televisiekijken en tijdschriften lezen, pakken donkere wolken zich samen aan de horizon van het prehistorische media-landschap dat wij bevolken. Dat Skam, wat in essentie toch een tv-serie is, via internet een rage werd onder jongeren over de hele wereld, lag dan ook goeddeels aan een slimme internetstrategie en het omarmen van het feit dat jongeren nu eenmaal hun halve sociale leven online doorbrengen.
6709.w1200.0.d7874a8
Het basis-idee achter Skam is eigenlijk niets nieuws. In de jaren 80 maakten de IKON, VARA en VPRO ook zulke series, Allemaal tuig! bijvoorbeeld. Goed geschreven televisie over de levens die de jongeren uit de doelgroep – bovenbouw middelbare school – zelf leiden. Met zeer herkenbare (deels amateur-)acteurs van hun eigen leeftijd en met verhaallijnen over hun eigen problemen: eenzaamheid, seksualiteit, religie, discriminatie, onderlinge ruzies. Cruciaal is uiteraard dat de jongeren de serie ‘geloven’ en tegenwoordig dat de serie hun tv-mijdende ogen überhaupt bereikt. Het eerste lukte het Noorse Skam – het woord betekent schaamte maar werd in de Amerikaanse, Italiaanse, Franse, en Nederlandse versie onvertaald overgenomen – door uitgebreide research door maakster Julie Andem. In honderden interviews met Noorse jongeren stelde ze vast hoe hun levens verliepen en voor welke levensvragen en problemen ze antwoorden en oplossingen zochten. Andem schreef de scripts op basis daarvan, zocht acteurs die eerder authentiek dan professioneel waren, liet de jonge acteurs haar dialogen aanpassen als ze die zelf nooit uit hun bek zouden krijgen en filmde ook de repetities, die achteraf vaak ‘echter’ bleken over te komen dan de officiële opnames. Het tweede – de ogen van de bedoelde kijkers – bereikte Andem door het intensieve gebruik van de social media – WhatsApp, Instagram, Tumblr, Facebook – die de jongeren zelf zo vertrouwd zijn. Zowel in Skam, want de jongeren communiceren daarin intensief via hun mobieltjes, als bij het distribueren en lanceren ervan. Er werd juist géén publiciteit gegenereerd. Andem was doodsbang dat ouders tegen hun kinderen zouden zeggen dat ‘NRK zo’n gaaf nieuw programma voor jonge mensen’ had gemaakt; de snelste en zekerste manier om tieners walgend te doen afhaken. In plaats daarvan werd Skam zonder fanfare op de website van de omroep gezet. Niet per aflevering, maar in scènes. Zo werden langzaam de hoofdpersonen geïntroduceerd, voor wie ook fictieve accounts op social media waren gecreëerd waarop ze met elkaar verder communiceerden over de dingen die in de clips te zien waren, net zoals jongeren dat doen als ze niet meer op school maar thuis zijn.
6710.w1900.0.58bffe2
Een andere effectieve strategie die Skam een hoge mate van urgentie en realiteit gaf, is dat de clips openen met een tijdsindicatie – ‘ZONDAG 14:42’ – en dat de clips ook exact op die dag en tijd online worden gezet. Toen Noorse jongeren doorkregen dat je de hele tijd moest terugkeren naar de diverse plaatsen op internet om te kijken of er al een nieuwe clip was en of de hoofdpersonen al iets nieuws hadden gepost op Instagram, raakten ze net zo verslaafd aan de karakters in Skam als aan hun eigen sociale (online) levens. Terwijl de acteurs toch echt acteurs waren, kregen hun levens een merkwaardige authenticiteit doordat de clips over hun dronken uitgaansavondje ook vrijdagavond zeer laat op internet verschenen, precies de tijd waarop de doelgroep ook aangeschoten rondhing in clubs. De levens van acteurs en kijkers versmolten, net als fictie en werkelijkheid. Kijkers begonnen op social media commentaar te leveren op het gedrag van de personages in Skam alsof het echte mensen waren. Skam verwierf razendsnel bekendheid en populariteit onder exact de mensen voor wie het was bedoeld. Dat elke week ook een compilatie van de scènes werd uitgezonden op de ‘echte’ televisie, zal niet veel echte fans hebben getrokken, want die hadden alles al gezien.
In de loop van de vier seizoenen van Skam, in Noorwegen van 2015 tot 2017 uitgezonden, waaierde het succes online over jongeren in hele wereld uit. Illegaal gekopieerde clips werden door fans ondertiteld in diverse talen, waardoor het kon gebeuren dat een Noors gesproken serie in het Chinees ondertiteld op Weibo (de Chinese pendant van YouTube) verscheen en 180 miljoen keer werden bekeken. Skam is een mega-succes. NRK verkocht het format vervolgens aan andere landen en waakt ervoor dat de opzet ruwweg dezelfde is, maar wel gelokaliseerd. Zo werd de Noorse tiener Eva Kviig Mohn, het meisje dat centraal staat in seizoen 1, in Frankrijk Emma Borgès en in de Nederlandse versie Isa Keijser. Ze wordt gespeeld door actrice Suus de Nies, maar alle kans dat je dat laatste snel vergeet want Isa Keijser heeft al een account op Instagram en haar liefdesleven zullen we ons live zien ontrollen in webvideos en posts op internet. Wellicht ook op Weibo, want op diverse internet-fora betonen buitenlandse Skam-fans zich erg geïnteresseerd in deze nieuwe versie.
6711.w1900.0.3fde9ad
Of Skam NL ook fijn is voor niet-jongeren? Ook in ons land wordt publiciteit gemeden – op npo3.nl/skam-nl staat al wel een trailer – maar het eerste seizoen van de Noorse versie vond ik erg verslavend. De tieners vertederen en irriteren net zoals in het echt en doen inderdaad zeer authentiek aan – ze doen soms denken aan nichtje Anna. Die had er nog niet van gehoord trouwens, maar ik heb haar uiteraard niet gezegd dat Skam erg leuk is en dat ze moet gaan kijken, want dan haakt ze geheid af. Hopelijk vertelt de tamtam van internet het haar. 
Skam NL, zondag 16 september, NPO 3, 20:25 uur
Serie over een groep jongeren in de tweede fase van hun middelbare school. Ook dagelijks te volgen via npo3.nl/skam-nl, Instagram en het Skam NL YouTubekanaal.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?

Schrijf je in voor de nieuwsbrief van de Lagarde!