The Problem with Jon Stewart S01E01: moedige misstap

Jon Stewart is na jaren van afwezigheid op televisie weer terug met een talkshow, ditmaal bij streamingdienst Apple TV+. Het lijkt erop dat Stewart bevestigd zag dat je ook bij betaalde televisieplatforms - Stewart maakte eerder furore op lineaire televisie - succes kan hebben met satire, zoals zijn collega John Oliver met Last Week Tonight bij HBO (in Nederland bij Ziggo). Dus presenteert hij in navolging van Oliver een show die het journalistieke kanon van Apple TV+ moet worden. Met afleveringen die twee keer zo lang duren als bij Stewarts vorige werkgever The Daily Show is er in ieder geval meer ruimte om de diepte in te gaan, bewijst hij meteen in de seizoensopener.

Zonder pak, in een casual outfit, vertelt Stewart – na een rommelige en overbodige openingsscène – over het onderwerp van de eerste aflevering: brandkuilen die bij Amerikaanse militaire basissen in het buitenland zwarte rook veroorzaken en Amerikaanse soldaten grote gezondheidsschade toebrengen. Denk aan grote kuilen, die bijvoorbeeld in Irak en Afghanistan werden gegraven, waar ál het afval in werd geplempt. Met talloze kankergevallen tot gevolg. En de slachtoffers, die ook ruim aan het woord komen, krijgen hun peperdure behandelingen niet vergoed, omdat hun klachten pas 12 maanden na hun uitzending ontstaan.

Stewart presenteert meteen een recept voor frustratie en woede. In een koddig bedoeld tussenstukje presenteert hij vervolgens het recept voor zo’n brandkuil: je kan ze namelijk ook in de oven maken, zoiets. Het smakeloze itempje is tekenend voor het feit dat er in The Problem with Jon Stewart weinig te lachen valt – ook een rubriekje met documentairemaker Ken Burns voelt ongemakkelijk aan. Kan je dit Stewart verwijten? Ja en nee. De komiek weet dat dit soort onderwerpen het moeten hebben van de lange adem en de serieuze benadering. Dus kan hij niet scoren met actuelere (en misschien wel minder urgentere items). Tegelijkertijd is zijn nieuwe show verre van satire.

En satire is juist de reden waarom veel Amerikanen naar bijvoorbeeld The Daily Show kijken. Droge kost wordt bedekt met een mantel van grappen en daardoor makkelijker verteerbaar. Die mantel ontbreekt goeddeels in The Problem with Jon Stewart. Waardoor je 40 minuten zit te kijken naar bijna pure zwaarmoedigheid. Als dat de insteek is geweest, dan is Stewart op de goede weg, maar zijn echte krachten liggen tóch elders. Hoewel z’n typische slapstick en ongemakkelijke stiltes aan het begin van de uitzending ook ietwat artificieel overkomen. Alsof Stewart niets meer in petto heeft; alsof hij uit vorm is; uitgeblust.

Misschien heeft Stewart te lang gewacht met zijn rentree? Of misschien is hij als een dieseltrein die pas ergens halverwege het seizoen echt vaart gaat maken? De tijd zal het leren. Maar voor een man die we associëren met satire oogt The Problem with Jon Stewart als een moedige misstap.