The Painter and the Thief: schilderachtige vriendschap

Sommige verhalen zijn zo bizar, je verzint ze niet. Dit is er zo eentje. Je ogen ratelen als knikkers door hun kassen als je tijdens het kijken naar deze film van de ene in de andere verbazing valt. De Noorse documentairemaker Benjamin Ree (bekend van Magnus, over schaakgrootmeester Magnus Carlsen) volgde het verhaal bijna vanaf het begin met de camera en viel met zijn neus in de boter. Wat een film over kunstdiefstal had moeten worden, bleek uiteindelijk een prachtig portret over een onwaarschijnlijke vriendschap tussen twee buitenbeentjes: de getroebleerde Barbora die een zwaan schilderde en de getroebleerde Karl-Bertil die haar schilderij uit een galerie roofde.

Barbora Kysilkova was in 2015 een onbekende maar getalenteerde schilderes, geboren in Tsjechië maar naar Noorwegen gevlucht vanwege haar gewelddadige echtgenoot. In Oslo startte ze een nieuw leven met een nieuwe, echte liefde en herwonnen inspiratie. Ze schildert erop los en krijgt een expositie in een galerie in Oslo. Op een dag in 2015 lopen twee zwaar verslaafde criminelen langs de galerie en ze besluiten de twee grootste schilderijen te stelen. Video’s registreren de diefstal en de dieven worden snel gepakt, maar ze beweren niet meer te weten wat ze met de schilderijen hebben gedaan.

De dieven gaan 75 dagen de cel in, maar de schilderijen blijven zoek; de dieven zeggen zo totaal stoned en out te zijn geweest dat ze geen flauw benul meer hebben. Barbora spreekt één van de dieven aan tijdens diens proces. Hij blijkt een zeer boeiende man. Karl Bertil-Nordland is meester-timmerman, expert in Noorse houten kerken, voormalig BMX-rijder in Europees wedstijdverband, jongerenwerker, begenadigd turner. En een heroïneverslaafde crimineel met een totaal van acht jaar celstraf op zijn naam. Barbora vraagt hem, met enige morele chantage, om model te zitten voor haar schilderijen. Karl-Bertil is verbaasd en geamuseerd en stemt toe. Er klikt iets tussen die twee en vanaf hun vierde ontmoeting is filmmaker Benjamin Ree met grote regelmaat bij ze. Ze laten zich volkomen au naturel filmen.

Ree wilde een film over kunstdiefstal maken, kwam via Google deze zaak op het spoor en begreep al snel dat hij een heel andere maar extreem fascinerende film aan het maken was. Want hoewel de rollen aanvankelijk duidelijk leken - Barbora was een redelijk succesvolle opkomende kunstenares en had een moreel en maatschappelijk superieure positie tegenover de weirde, getatoeëerde en frequent totaal onaanspreekbare verslaafde crimineel Karl-Bertil - kantelt de film dat perspectief langzaam. Karl-Bertil is een uitgesproken boeiende man, een 'closet intellectual' en een gevoelig type. Barbora blijkt een zeer fragiele persoonlijkheid te hebben. Ze hebben twee dingen gemeen, die twee: een enorme hang naar zelfdestructie en een oprecht gevoel van vriendschappelijke liefde voor elkaar.

Tijdens de bijna twee uur die deze documentaire duurt, maak je als kijker een heel scala aan emoties door. Veel argwaan aan het begin jegens Karl-Bertil, die een griezel lijkt. Daarna glijdt je vertrouwen in Barbora weer wat weg. En dan zijn er ook de gebeurtenissen: relationele crises, financiële rampen, een afgrijselijk ongeluk en een onwaarschijnlijk gevalletje van stom geluk. Het is beter om niet meer te weten van The Painter and the Thief dan dit en je te laten overvallen door je eigen ongeloof, ongemak en ontroering.

Maker Benjamin Ree kan zeer goed kijken. Een geboren observator en filmmaker, geholpen door een steengoede editor, cameraman en sound designer. Vooral de montage van The Painter and the Thief, die de verschillende tijdlijnen briljant afwisselt en verweeft, draagt veel bij aan het succes van de film, die helaas soms meer vragen oproept dan beantwoordt, maar het zijn wel boeiende vragen.

Wie twijfelt heeft, naast de trailer, een heel snelle en goedkope manier om te testen of je het oog van regisseur Benjamin Ree kan waarderen. Twee van zijn heel korte eerdere documentaires staan op internet. In het verpletterend schattige maar ook merkwaardig aangrijpende en droevige portret When Ailin kissed Lars zien we hoe de vijfjarige peuter Ailin in haar kleuterklas in Oslo haar zinnen heeft gezet op de iets oudere Lars, die haar liefde met groot plezier ondergaat. Het is een Oscarwaardige Hollywood-liefde, die echter wreed wordt onderbroken als Lars naar de lagere school moet terwijl Ailin nog een jaartje moet peuteren. Net als in The Painter and the Thief weet regisseur Ree je mee te zuigen en je via erg goede montage emotioneel het leven van die twee peuters in te slepen. Zien is geloven, net als bij The Painter and the Thief. Ook een aanrader: Dreaming of the Golden Eagle , een korte docu over drie jonge Noorse vogelspotters.