The Outsider: achteloze reclamespot voor het Japan van de jaren vijftig

Nick Lowell (Jared Leto) is een krijgsgevangene die aan het begin van de jaren vijftig onder erbarmelijke omstandigheden vastzit in een Japanse gevangenis. Aldaar voorkomt hij tot tweemaal toe de zelfmoord van een medegevangene: ophanging en seppuku (rituele zelfmoord door met een scherp mes in de buik te snijden) zijn de instrumenten des doods. De oorlogsveteraan ontpopt zich op deze wijze als een held in wording, maakt kennis met de Yakuza (de Japanse maffia) en treedt na zijn vrijlating bij hen in dienst. Deze volstrekt ongeloofwaardige ontwikkeling gaat bijkans sneller dan het licht, in Martin Zandvliets (Land of Mine) nieuwe film, een Netflix Original gebaseerd op een scenario van Andrew Baldwin.

Lowells eerste klus als maffioso bestaat uit het geselen van een Amerikaanse industrieel met een typemachine. Voor de goede orde: de veteraan van goede zeden – die zijn medegevangenen redt - is subiet, binnen luttele minuten, getransformeerd in een zielloze, kille sadist. Leto weet van begin tot eind een lege, bijpassende blik op zijn gezicht te toveren, vergezeld door een pathetisch stemgeluid – is dit Leto’s method acting? Lowell is de witte man – bleker dan bleek – in den vreemde. Wanneer Japanners tegen hem spreken, dan knikt hij maar wat, en staart hij in de verte – verstaat hij ze nu wel of niet? Later in het verhaal heeft hij z’n Japans een beetje opgepoetst, zo moeten we geloven.

Niettemin zijn de meeste dialogen in het Engels: The Outsider oogt dan ook als een soort achteloze reclamespot voor het Japan van de jaren vijftig, bezien vanuit een hedendaagse westerse blik, en gericht op een Amerikaans kijkerspubliek. Exemplarisch zijn beelden van sumoworstelen, iruzemi (de tattookunst) en daisho (twee traditionele Japanse zwaarden). Aangevuld met westerse of uit het westen ‘geleende’ thema’s als de nieuweling bij de bandieten (Goodfellas) en de generatiestrijd binnen de georganiseerde misdaad (The Godfather). Zo is er een scène waarin Japanse popmuziek wordt gedraaid onder beelden van nieuwkomer Lowell: de Henry Hill (in Goodfellas gespeeld door Ray Liotta) van deze film.

Ook alle mogelijke dramatische invalshoeken passeren de revue. De familievete (tussen twee Yakuza-families), de verboden liefde (Lowell wordt verliefd op de zus van zijn capo, en dat is ongeoorloofd) en het verraad (iemand is gekrenkt en stapt over naar de tegenpartij). Ondanks het kleurloze scenario oogt de film zeer stijlvol, met de maffiamannen in hun zwarte pakken en de fijnzinnige Japanse interieurs van de jaren vijftig. Dat hebben de (witte) makers dan ook overgelaten aan Japanse setontwerpers. Je zou bijna kunnen stellen dat alle Japanse aspecten in de film – waaronder de acteurs - geslaagd zijn, en alle westerse invloed – met het scenario voorop - een farce.

The Outsider biedt geen nieuwe inzichten in historisch Japan. Het enige dat beklijft is de boodschap aan het einde: je bent en blijft een vreemdeling; Lowell is en blijft een vreemdeling. Ondanks het feit dat hij na een inwijdingsritueel uiteindelijk behoort tot de Yakuza-familie. Dit is geen openbaring: gedurende de film wordt hij voortdurend aangesproken als gaijin (buitenstaander). Het duurt alleen even voordat hij zelf doorheeft dat hij slechts een verwisselbaar geweldsinstrument is voor zijn bazen. Wellicht komt dit omdat hij zijn nieuwe artificiële bloedverwanten niet verstaat. Dan had een cursus Japans soelaas geboden – deze zin is ironisch: hadden de makers oprechte interesse in Japan gehad, dan was deze film er nooit gekomen.

Daarop aansluitend rijst de vraag wanneer ze bij Netflix weer een memorabele, geslaagde film gaan maken. Op Mudbound (2017) na is de oogst mager. Dan kunnen ze op de burelen van de VOD-gigant wel beweren dat Bright – ook zo’n artistieke flop – wel miljoenen kijkers genereert, daar win je geen Oscars mee. Prijzen leveren – vooralsnog, ondanks de dalende kijkcijfers van ceremonieën als de Academy Awards – vrijwel altijd gratis publiciteit en extra omzet op. En er is ook nog zoiets als prestige. Bovenal had Netflix kunnen weten dat een verhaal waarin witte mannen zijn gesitueerd in historisch Japan geen succesformule is, getuige Martin Scorsese’s Silence (2016) en hun eigen Netflix Original Tokyo Story (2017).