The Leisure Seeker: ouderen in de hoofdrol

De afgelopen jaren, eigenlijk sinds het succes van The Best Marigold Hotel in 2012, over een groep Britse gepensioneerde toeristen die naar India reist en terechtkomt in een hotel dat wat minder luxueus blijkt dan de brochures hadden voorgesteld (met alle komische verwikkelingen van dien), is de bioscoopbezoeker op leeftijd een geliefd afzetgebied geworden. Hollywood pikt een graantje mee, maar ook in Europa is er de afgelopen jaren een aantal interessante ‘geriatrische’ films gemaakt, zoals het genre is gedoopt. Het prachtige Amour van Michael Haneke, en 45 Years van Andrew Haigh zijn er mooie voorbeelden van.

Als de trend doorzet, kunnen we komende jaren nog veel verwachten, want we worden alsmaar ouder en de meeste acteurs en actrices laten zich niet tegenhouden door een pensioengrens. Komende maanden komen er in ieder geval twee films aan die de moeite waard zijn: het romantische drama Our Souls at Night, met Robert Redford en Jane Fonda die ontdekken dat je ook dik in de zeventig weer hopeloos verliefd kunt worden (net als ze veertig jaar geleden waren in The Chase en Barefoot in the Park) én het komischer getinte The Leisure Seeker.
Deze laatste film is een roadmovie gebaseerd op de gelijknamige roman van Michael Zadoorian met in de hoofdrollen Helen Mirren en Donald Sutherland. Ze spelen het vijftig jaar getrouwde stel Ella en John die nog een laatste reis maken. Omdat John aan het dementeren is en zijn vrouw kanker heeft, hebben hun twee volwassen kinderen besloten dat hun vader naar een verpleeghuis moet. Ella kan het niet over haar hart verkrijgen om haar man, die vroegere excentrieke literatuurprofessor die te pas en te onpas Hemingway declameert en lucide momenten afwisselt met episodes waarin zijn herinneringen in een dichte mist zijn gehuld, te huisvesten op een plek waar hij volgens haar nog niet aan toe is. Ze pakt haar koffer en gaat samen met John in hun vintage camper die ‘The Leisure Seeker’ is gedoopt nog één keer op pad, van hun woonplaats Massachusets naar Florida, Key West om precies te zijn, de plek waar Ernest Hemmingway woonde en werkte.

Uiteraard zijn er vanaf het moment dat ze in de camper stappen veel scènes die zich laten raden, zoals die waarin John zijn vrouw vergeet bij een benzinestation (John is, ondanks zijn voortschrijdende Alzheimer, een uitstekende chauffeur). Op papier zou een geriatrische film als deze makkelijk de verkeerde kant op kunnen gaan met gratuite vergeetgrappen als hoofdmoot. Dat dat niet het geval is en de film een tegelijkertijd komisch en ontroerend portret is geworden is enerzijds te danken aan de twee hoofdrolspelers. Mirren speelt de pittige voormalige Southern belle (de van origine Britse actrice met Russische roots heeft zich een knauwend zuidelijk accent aangemeten) die als een strenge meesteres over haar man waakt. Als we kennismaken heeft ze een vreemde pruik op en een grote bril. Later ontdekken we dat ze eigenlijk veel mooier en kwetsbaarder is met haar korte grijze haar, maar door haar ziekte valt haar haar uit en ze wil nog niet toegeven aan het moment van afscheid nemen van haar man en het leven. Zeven jaar geleden – Mirren had net de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, speelde ze in Red (‘Retired, Extremely Dangerous’) voor het eerst een bejaarde, en wel een bejaarde moordenares die het tuinieren combineert met een behoorlijke kennis van lethal weapons. Haar rol in The Leisure Seeker is rijkgeschakeerder, hoe ze heen en weer wordt geslingerd tussen ergernis en liefde voor haar man, hoe ze afgunstig het moment gade slaat dat ze in een themapark zijn en hij wordt herkend door een voormalige studente en hij haar nog bij naam en toenaam weet te herinneren (terwijl hij de namen van zijn eigen kinderen vaak niet meer weet). Misschien stond Ella lang in de schaduw van haar man, maar nu is hij een schim in vergelijking met haar kracht. Overigens is het opvallend hoe onaardig ze is tegen mensen die ze ontmoet. Of dat haar invulling van de rol is, of dat het de bedoeling was in het script, is niet helemaal duidelijk. In ieder geval is Ella geen zachte, compassievolle oudere dame. In tegenstelling tot Mirren komt de rol van Sutherland net wat minder uit de verf. Hoewel hij de episodes waarin zijn herinneringen hem in de steek laten fraai en geloofwaardig speelt – hoe hij met een vingerknip in een tussenland zit, waar heden en verleden er niet meer lijken te zijn, alleen maar een angstvallig niet weten. Al hebben we dat afgelopen jaren al vaker (en misschien net wat scherper) gezien, in films als Still Alice, Iris en natuurlijk Amour, waarin een man (Jean-Louis Trintignant) zijn vrouw (Emmanuelle Riva) ziet wegglijden.
Het feit dat de film een roadmovie is, maakt het amusant. In een oude camper kriskras door Amerika, waar net de verkiezingscampagne van 2016 in volle gang is (en waar John op een gegeven moment de Republikeinen aanmoedigt en Ella zegt: ‘Je was altijd Democraat?!’) maar dat tegelijkertijd iets tijdloos heeft, met zijn wegen en het natuurschoon, de campings waar je inplugt en de campy diners overal. Al is het themapark waar ze ooit met de kinderen waren, iets heel anders dan toen en is het huis van Hemmingway een tourist trap waar mensen niet voor de schrijver komen, maar voor de beroemde cocktails die er in de bar geschonken worden.

Wie nog geriatrische filmtips zoekt voor in de kerstperiode zijn er (naast The Best Marigold Hotel en Amour) nog twee aanraders: Philomena met Judy Dench en Tokyo Story van Yasujiro Ozu over een bejaard stel dat hun kinderen bezoekt in de grote stad, die op hun beurt te druk en met andere zogenaamd belangrijkere dingen bezig zijn dan zich om hun ouders te bekommeren. De film, die nergens cynisch is, is een pleidooi voor verzoening en compassie. Mooier kan de kerstgedachte niet zijn.