The Dark Crystal: Age of Resistance S01E01-05: episch en wonderschoon

Tijd voor een bekentenis: waar het speelfilms van poppengrootmeester Jim Henson – de Muppets-films daargelaten - aangaat was ik toch altijd meer team Labyrinth (1986) dan team Dark Crystal (de laatste is ook op Netflix te zien). Kom op: Labyrinth heeft David Bowie als gevaarlijk sexy Goblin-koning. Wat wil je als jong, makkelijk beïnvloedbaar, meisje nog meer?

Maar ook als – ietwat minder naïeve – volwassene mist de originele Dark Crystal-film uit 1982 toch wat nodige complexiteit. Henson en kompanen – waaronder mederegisseur Frank ‘Yoda’ Oz – creëerden een prachtige wereld, genaamd Thra, vol angstaanjagende Skeksis, vredelievende Mystics en welgeteld twee hele Gelflings, maar verhaaltechnisch was het allemaal wel heel simpel. Gelfling Jen krijgt de taak om een scherf terug te brengen naar het paleis van de Skeksis, om daarmee het Duistere Kristal weer beter te maken. Gelfling Kira en orakel Aughra willen hem daar graag bij helpen, de Skeksis willen het graag voorkomen. Het klinkt een beetje als de plot van The Lord of the Rings – in feite een trilogie over een ring die in een vulkaan gegooid moet worden – maar dan zonder de grote gevechten en de getroebleerde personages. De Mystics en Gelflings zijn goed, de Skeksis slecht, maar er zit eigenlijk weinig tussenin.

Dus begon ik met getemperde verwachtingen aan de Netflix-serie. (Opvallend detail: de makers, schrijvers Jeffrey Addiss en Will Matthews, klopten eerst aan met een idee voor een vervolg op Labyrinth). Mijn terughoudendheid bleek geheel onterecht. The Dark Crystal: Age of Resistance is een bedwelmend duister sprookje. Wonderschoon, episch en actueel.

De serie speelt zich af voor de film, toen de Skeksis nog welwillende dictators in plaats van levenssappen tappende grotesken waren. Op listige wijze, zo vertelt de stem van Sigourney Weaver, wisten de Skeksis het Kristal van de Waarheid Aughra afhandig te maken. Terwijl Aughra zich blindstaarde op de wonderen van de rest van het universum, riepen de Skeksis zichzelf uit tot de nieuwe heersers van Thra. Maar in hun beheer raakt het Kristal gecorrumpeerd (en krijgt het zijn paarse, duistere, gloed), een corruptie (‘darkening’) die zich langzaam maar zeker uitbreidt over het hele land.

The Dark Crystal, de serie, duikt veel dieper in de folklore. Vooral over de Gelfling – waarvan er in de film nog precies twee over waren – komen we veel meer te weten. Dat alleen de vrouwelijke Gelfling vleugels hebben en dat Gelfling door middel van aanraking hun gedachten, herinneringen en gevoelens met elkaar kunnen delen (‘dreamfasting’) wisten we al. Dat er zeven verschillende Gelfling-stammen bestaan, is nieuws.

Zo is er de dappere Stonewood-stam, waartoe paleiswachten Rian (stem van Taron Egerton, Rocketman, Kingsman: The Secret Service), zijn vader Ordon (stem van Mark Strong, eveneens Kingsman, Deep State ) en stamhoofd Maudra Fara (stem van Lena ‘Cersei Lannister’ Headey) behoren. Rians beste vriendinnetje Mira (Alicia Vikander, Ex Machina) behoort weer tot de wijze, compleet vrouwelijke, Vapra-stam, geleid door Maudra Mayrin (Helena Bonham Carter, prinses Margaret in seizoen drie van The Crown ) en haar drie dochters: Brea (Anya Taylor-Joy, The Witch ), Tavra (Caitriona Balfe, Outlander ) en Seladon (Gugu Mbatha-Raw, Belle). En er is de ondergronds levende Grottan-clan, waar de zachtaardige Deet (Nathalie Emmanuel, Missandei in Game of Thrones ) deel van uitmaakt.

Vrees niet: de wanstaltige Skeksis, van wie het uiterlijk een goede presentatie is van hun innerlijk, worden niet vergeten. Acteurs als Jason Isaacs, Benedict Wong, Awkwafina en Harvey Fierstein (!) hebben duidelijk de grootste lol als respectievelijk de Keizer, de Generaal, de Verzamelaar en de Gourmand, en Mark ‘Luke Skywalker’ Hamill etaleert als de Wetenschapper – vlak na zijn stemoptreden in Child’s Play – eens te meer zijn talent als stemacteur. Maar niemand gaat zo op in zijn rol als Simon Pegg (Shaun of the Dead, Spaced) als de konkelende – en hummende - Penningmeester.

The Dark Crystal is een waar kunststukje. De liefde en aandacht spatten ervanaf. De makers hebben er vanaf het begin voor gevochten om ook in de serie met echte poppen te werken (op de aftiteling wordt bij elk personage ook de poppenspeler genoemd). Het is de enig mogelijke keuze geweest. Naast een hoge nostalgiewaarde maakt het de personages tastbaar en geloofwaardig, op een manier waarop computeranimatie dat simpelweg niet kan. Vergelijk bijvoorbeeld de openingsstunt in de James Bond-film The Spy Who Loved Me, waarin een echte stuntman van een berg een afgrond in skiet om vervolgens zijn Britse parachute uit te klappen, eens met de tenenkrommende scène uit Die Another Day, waarin Pierce Brosnans Bond zichzelf half surfend, half paraglidend van een honderden meters hoge ijsschots afstort.

Er is oog voor het kleinste detail. Van de dagelijkse ochtendroutine van het Podling-sloofje van Aughra, tot de echtelijke ruzie tussen twee Fizzgigs – een soort harige honden met de vorm en grootte van een basketbal, en heel veel tanden. En laten we vooral Podling Hup (gespeeld en ingesproken door Victor Yerrid) niet vergeten, wiens grootste droom is om de eerste Podling-paleiswacht te worden.

Tegelijkertijd biedt de serie een verhaal om echt je tanden in te zetten. Wel een waarschuwing vooraf: net als de film is de serie niet geschikt voor kleine kinderen. (Een van de uitvoerend producenten omschreef het zelf als ‘Game of Thrones met poppen’). De Skeksis hebben zichzelf benoemd tot alleenheersers, maar bezitten noch een meerderheid, noch superkrachten. Toch is er niemand onder de Gelfling die de legitimiteit van hun claim in twijfel trekt, zelfs al kan het grootste gedeelte van de bevolking de jaarlijkse verplichte offerande nauwelijks opbrengen. ‘Is Gelfling slaaf als Gelfling niet weet dat het slaaf is?’, vraagt de Penningmeester zich dan ook hardop af.

Dat er nog steeds geen verzetsbeweging op gang is gekomen komt ook door het wantrouwen tussen de stammen onderling. De Stonewood Gelfling halen hun neus op voor de Grottan, en de Vapra Gelfling zijn de beste van allemaal. Dat weet toch iedereen? Maar er is ook aandacht voor de persoonlijke relaties, zoals de herkenbare zusterlijke wrevel tussen de plichtsgetrouwe Seladon en de vrijgevochten Brea, die desondanks toch moeders oogappel is.

Het meest sappige, en confronterende, personage is zonder twijfel de Penningmeester. Van de soepele manier waarop hij steeds de feiten naar zijn hand weet te zetten kan zelfs Grima Wormtongue uit The Lord of the Rings nog een hoop leren. Hij is dan ook onverstoorbaar wanneer Rian hem en de andere Skeksis ervan beschuldigt achteloos over de levens van hun onderdanen te beschikken. Hij is zelfs een en al redelijkheid. ‘Alle levende dingen consumeren andere levende dingen om te overleven, nietwaar?’ En is dat niet precies zoals wij omgaan met de levensbronnen van onze eigen wereld?