Red Light: in gesprek met Halina Reijn, Carice van Houten en Maaike Neuville

Na Instinct (2019), de eerste speelfilm van het door Halina Reijn en Carice van Houten  opgerichte filmproductiehuis Man up, is er nu de tiendelige serie Red Light, waarin beiden ook acterend zijn te zien. De serie, een coproductie met het Vlaamse VTM en Streamz, speelt zich af in de rosse buurten van Antwerpen en Amsterdam en wil iets zeggen over, aldus Reijn, ‘vrouwen, seks, geweld en grenzen’, maar zal ook gewoon spannend zijn en is bedoeld voor een groot publiek.

In gesprek met hoofdrolspelers Halina Reijn, Carice van Houten en Maaike Neuville over hun rollen, mannelijkheid versus vrouwelijkheid, seksisme, duale tijden en mannen in pakken, die nog altijd op de belangrijke plekken zitten. ‘In Nederland zitten wel vrouwen op topposities in de film, maar er is nog veel verhuld seksisme.’

Halina Reijn: Onze personages begeven zich alle drie in andere sociale milieus. Ik speel Esther en vertegenwoordig de elite. Ik heb geld en hoewel ik een succesvol operazangeres ben, is dat geld vooral afkomstig van mijn rijke vader. Ik heb een zogenaamd gelukkig huwelijk met Eric, gespeeld door Jacob Derwig, maar ik heb een obsessie voor mijn voortplanting die niet van de grond komt en ik denk: als ik alleen maar een carrièrevrouw ben, dan ben ik geen echte vrouw. Als de serie begint, zit ik in een grote identiteitscrisis. Dan verdwijnt mijn man en kom ik samen met deze twee vrouwen in een avontuur terecht.

Carice van Houten: Ik speel sekswerker Sylvia, die de man van Esther als klant heeft, maar ook in een toxic relationship zit met haar vriend-slash-pooier. Ze is niet alleen slachtoffer, maar speelt ook een belangrijke rol in het bedrijf van haar vriend, een bordeel waar zij de bedrijfsleider is.

Maaike Neuville: Ik speel politieagente Evi. Ik moet op zoek naar de man van Esther. Evi heeft een sterke mannelijke kant en kan die moeilijk verzoenen met wat mensen van haar verwachten. Zo heeft ze een sterke seksdrive, een drankprobleem, moeite met haar moederrol en rol van echtgenote, daarom vecht ze heel hard. Tegen alles en iedereen. Dat mannelijke was heel interessant om te spelen.

Reijn: Je zou denken dat alleen de prostituee zichzelf moet bevrijden van haar pooier, maar alle drie moeten ze zich ergens van bevrijden. Door de ontmoeting leren ze van elkaar over zichzelf en zijn ze in staat om al dan niet uit de zichzelf opgelegde gevangenis te stappen. Evi’s grootste gevecht is met het moederschap. Dat is ook een groot thema in deze serie. Evi heeft alles wat Sylvia en ik niet hebben: Ze heeft kinderen, een lieve man die aan alle kanten probeert mee te bewegen en toch heeft ze escapistische fantasieën van even sigaretten halen en niet meer terugkomen.

Reijn: We wilden een serie maken die zich af zou spelen in de arena van mensenhandel.

Van Houten: En omdat we, naast het creëren en produceren ook zelf zouden acteren, wilden we graag iets spelen dat we niet eerder hadden gedaan.

Reijn: Carice had nog nooit een prostituee gespeeld. Dat is wel vrij uniek als je actrice bent. Zelf heb ik er al menigeen mogen neerzetten. Maar we hebben vooral geprobeerd gelaagde vrouwenrollen te maken. Daarbij hadden we het idee dat we via dit onderwerp iets konden zeggen over vrouwen, seks, geweld en grenzen, wat toch wel onze core-thema’s zijn.

Reijn: In Red Light passeert alles de revue, ook de archetypes en de clichés, maar uiteindelijk denken we dat we met de serie toch een bijdrage leveren aan de discussie over prostitutie. Het blijft een actueel thema: in Amsterdam wil burgemeester Femke Halsema de wallen opdoeken en een hotel bouwen waar vrouwen zich gereguleerd kunnen prostitueren. In Zweden kun je als hoerenloper een boete krijgen. Iedereen is op zoek naar oplossingen voor het oudste beroep van de wereld. En nu, in het kader van #MeToo liggen de kaarten weer anders.

Van Houten: Al blijft het moeilijk om er iets zinnigs over te zeggen. Tijdens de research spraken we met sekswerkers die zeiden: ‘Jullie gaan ons toch niet neerzetten als slachtoffers? Voor mij is dit gewoon mijn werk.’

Reijn: Dat het personage Sylvia zich moet bevrijden is duidelijk. Vanaf het begin denk je: stap eruit! Maar dat is voor een buitenstaander makkelijker gezegd dan voor een prostituee gedaan. Bovendien zijn er genoeg sekswerkers die zelf kiezen voor dit werk. Wie zijn wij om daarover te oordelen?

Neuville: In de serie wordt het nooit helemaal duidelijk wie slachtoffer is en wie dader. Bij Sylvia kom je niet te weten wat haar eigen keuze is en wat dwang.

Reijn: Uiteindelijk gaat het in de serie over drie vrouwen en spelen we met de archetypische verwachtingen die er rond hen zijn.

Reijn: In de projecten die ik met Carice en alleen aan het ontwikkelen ben, zoeken we zeker ook naar andere genres dan drama. Ik zou dolgraag eens een horrorfilm maken. Maar ik denk dat in creëren hetzelfde speelt als in je leven: het idee dat je je in je leven compleet opnieuw uitvindt, bestaat niet. Je komt altijd terug bij je oerthema’s. Natuurlijk kun je om iets te vertellen allerlei verschillende genres en vormen gebruiken. Inmiddels snakken we naar messcherpe komedie.

Het zijn momenteel interessante tijden voor makers. Het gaat over identiteit, vrouw zijn is daar een belangrijk onderdeel van. Jezelf opnieuw uitvinden. Een tijdje terug las ik een goed stuk in The New York Times. Onder de kop: ‘I don’t want to play a strong female lead,’ zei een actrice dat ze niet alleen maar sterke vrouwen op de barricaden wilde spelen, pamfletten wilde maken of een superheldin zijn. Ik voelde precies wat ze bedoelde! In het vrouw zijn valt nog zo veel te ontdekken. Het
hele personage dat we met Evi creeërden, bijvoorbeeld, dat we haar schreven als een man. Maar is een vrouw met mannelijke kanten dan per se dominant? Dat soort vragen, daar hebben we ons het hoofd over gebroken.

Neuville: Hoe zat dat bijvoorbeeld in seksscènes: nam Evi dan het initiatief?

Reijn: Seksscènes zijn sowieso interessante materie. Hoe vaak zie je dat een vrouw clitoraal gestimuleerd wordt in een seksscène? En dan heb ik het niet over dat je de clitoris moet zien, maar hoe vaak wordt het gesuggereerd? Nooit! Op dat soort dingen hebben we in deze serie gelet. Dat het iets meer is dan de vrouw boven op de man en dan hard kreunend klaarkomt. Juist het dierlijke, krampachtige, bevredig-mij aspect: daar hebben we het in gezocht.

Neuville: Ik heb door deze rol de man in mezelf leren kennen. En die is niet meer weggegaan. Ik heb een soort mannelijkheid in mezelf ontwikkeld. Ik ben ook gaan kickboksen. In plaats van research ben ik aftersearch gaan doen.

Neuville: De serie is een co-productie met België en ze wilden voor die rol een Vlaamse actrice.

Reijn: We testten Carice en Maaike samen.

Van Houten: Toen kwam Maaike echt als de grote winnaar uit de bus. Je was zo lekker om mee te spelen.

Reijn: Bij Maaike zag je gelijk dat ze niet alleen een politie-agent kon zijn, maar dat er een bepaalde gelaagdheid onder zat. Ze kan een meisje zijn, maar er zit ook een oerkracht in. En omdat we expres spelen met masculiniteit was het heel handig dat dat er bij haar al was, van nature.

Van Houten: Dit smaakt naar meer. Ik heb veel meer controle, kan nu heel precies kiezen wat ik wil vertellen met welke rol en vanuit de basispersonages opbouwen en die naar mijn hand zetten.

Reijn: Dat je zelf kunt doen en maken wat je wilt, is ook echt de reden dat we dit bedrijf zijn begonnen. Bij Carice kun je denken: ze heeft zoveel succes, dat is toch geen probleem? Toch houdt ook zij die frustratie: hoe creatief je ook bent, hoe geweldig: zolang je niet zelf de creative producer bent, kun je een rol nooit helemaal naar je hand zetten. Daarom zie je in Hollywood zoveel succesvolle acteurs zo vaak producent worden. Want als acteur ben je in wezen natuurlijk een circusbeer.

Maaike: is ook een actrice die toen ze aan boord kwam een enorme makersdrift liet zien: meepraatte, ideeën aandroeg, emails schreef. Maar dan moet je vechten. Wij zeiden welkom! Veel andere producenten zijn daar niet van gediend, want de trein rijdt al.

Van Houten: Om nog even terug te komen op de invloed van #MeToo, je hebt in heel veel scripts nu rollen voor vrouwelijke dokters en uitvinders. Vrouwen zijn niet langer alleen secretaresses of minaressen: ze hebben veel vaker stevige beroepen die voorheen aan mannen voorbehouden waren.

Reijn: Dat is het ding van de strong female lead , snap je. We laten haar een arts zijn die dingen uitvindt, want dat is feministisch. Maar dat zegt niets over een gelaagde, interessante rol die iets zegt wat een vrouw wil, kan, of whatever. We geven haar een goede professie en dan zijn we klaar. Dat is toch een raar oppervlakkig idee?

Reijn: Ja dat onderzoek ken ik! Dat wanneer vrouwen bijvoorbeeld praten, ze het dan vooral hebben over mannen. Wist je dat er tegenwoordig een test voor bestaat, dat je een filmproductie langs een meetlat kunt leggen om te zien of datgene wat mannen en wat vrouwen doen en zeggen, in evenwicht is? Overigens denk ik dat Wolfs op Red Light ook nog wel wat aan te merken zou hebben. We zijn ons er bewust van, maar we zijn er nog niet.

Neuville: De mensen die in de filmwereld aan de macht zijn, de producers, regisseurs, schrijvers, zijn vaak nog mannen. Daar moet een omwenteling komen. In Vlaanderen is nog steeds het merendeel van de producenten een man. Waar het geld zit, zitten de mannen dus nog steeds.

Reijn: Toen we met ons idee de boer op gingen, zaten overal mannen met pakken: bij BNNVARA; bij Warner Brothers. Mannen, mannen, mannen. Inmiddels zijn we acht jaar verder en is er wat aan het veranderen. Warner Brothers heet nu Warner Bros en wordt door een vrouw gerund. En Hollands licht, het Nederlandse bedrijf waar we Red Light mee ontwikkelden, heeft inmiddels een feminist aan het hoofd staan.

Reijn: Jawel, maar in Nederland heb je een meer verhuld seksisme. Het klopt inderdaad dat er in tegenstelling tot België in Nederland meer vrouwen op hoge posities in de filmwereld zitten. Toen we de Belgen vroegen: kunnen jullie ons een lijst sturen van vrouwelijke regisseurs, hadden ze bijna de neiging om te zeggen: die zijn er niet. Wat onzin is, want er zijn geweldige vrouwelijke regisseurs in België. In Nederland is er ogenschijnlijk niks aan de hand, maar hier zit het ook diep, een soort houding van: maar we gaan niet echt feministisch doen toch?

Reijn: Dat artikel ken ik niet. Maar ze heeft gelijk denk ik. Niet alleen Nederlandse actrices, ook acteurs, zijn gewend om hun lichaam op een bepaalde manier in te zetten. Dus je moet je continu bewust zijn, ‘wakker’ zijn, om daar een tegenbeweging in te manifesteren. In Instinct waren we daar heel bewust mee bezig. We gaven Carice bijvoorbeeld hooggesloten kleren en er zaten geen explicite seksscènes in, terwijl de film wel gaat over seks. In die film hebben we echt geprobeerd de vrouwelijke identiteit te onderzoeken. Maar het is ingewikkeld hoor, want ook wij zijn nog lang niet bevrijd van het witte heteroseksuele mannenperspectief, van the male gaze.

Neuville: Het zit toch al bijna veertig jaar in ons dna, daar zijn we van doordrongen.

Van Houten: Gelukkig zijn er steeds meer inspiratiebronnen.

Reijn: Reese Witherspoon.

Van Houten: Lena Dunham.

Reijn: Wat zij heeft gedaan met Girls.

Van Houten: Ze heeft reuzenstappen gezet.

Reijn: We leven in een heel duale tijd. Aan de ene kant zijn we ons aan het bevrijden, proberen woke te worden. Aan de andere kant is er een enorme druk omdat iedereen opgroeit met een camera in zijn hand en elkaar en zichzelf filmt. Zelfs als je daar niet aan meedoet dan beweeg je je in die dynamiek. Met deze serie ging ik voor het eerste in lange tijd zelf weer spelen voor de camera. Meteen kwam weer dat stemmetje op: wat zie je eruit. Wat dat met je doet! Het is zo bevrijdend om dat – als producent of regisseur – af te kunnen leggen. Maar het zou toch niet nodig moeten zijn om regisseur te worden zodat je opgelucht kunt zijn. Je zou moeten zoeken naar bevrijding in je beroep?

Van Houten: Herinner je je nog die dag dat je opgemaakt moest worden voor de scène dat je op moest treden?

Reijn: O ja! Een cruciale scène. Ik kwam op de set en toen kwam de regie-assistent naar me toe met de visagist. ‘We beginnen met de no make-up-look – maar natuurlijk wel met make-up,’ voegde ze eraan toe. Dat vond ik heel lief. En ze bedoelden het ook lief. Maar ik zei: nee, niks geen make-up! All the way, inclusief borstelige wenkbrauwen en pukkeltje. Dus niks the no make-up, make-up-look.

Reijn: Ja. Maar wij als mensheid… het is toch eigenlijk een ontroerend trieste aangelegenheid?