Reconstructie: het succes van Rad van Fortuin

Het is september 1989 en presentator Hans van der Togt zit werkloos thuis. Hij is nog maar enkele maanden geleden vertrokken bij de AVRO. Dat deed hij met een ontslagbrief, wat als freelancer niet echt doorsnee is. ‘Na veertien jaar vond ik dat wel netjes,’ vertelt hij. ‘Het heeft me geen enkele moeite gekost. Ik was uitgekakt bij de AVRO.’ Juist die periode stoppen omroepen een voor een met hun omroepers. De frivole omroeper Van der Togt voelt dat hij op een zijspoor komt te staan. Dankzij Joop van den Ende wordt het vertrek bij de AVRO vergemakkelijkt. ‘Ik kende Joop al heel lang,’ zegt Van der Togt. ‘Ik deed de warming up bij Sterrenslag. Dan moet je het publiek enthousiast maken. Ik deed het heel betrokken en dat had Joop in de gaten.’ Van den Ende vraagt Hans van der Togt of hij een dagelijks spelprogramma wil presenteren bij zijn nieuwe sterrenomroep TV10. Het gaat om een vaderlandse versie van het Amerikaanse Wheel of Fortune. ‘Joop dacht meteen aan mij,’ zegt Van der Togt. ‘Er was geen auditieronde. Ik ging het gewoon doen.’ Wim Dröge, aangesteld als uitvoerend producent van Rad van fortuin , beaamt dat: ‘Hans van der Togt kwam als eerste op bij Joop. Ik heb nog nooit een andere naam gehoord. Hans was een populaire presentator en kon goed praten. Hij was eigenlijk de ideale schoonzoon.’

Niet dat Hans van der Togt het programma kende: ‘Ik had geen idee waar Joop het over had.’ Maar nadat hij twee Amerikaanse afleveringen heeft gezien, is hij helemaal om. Van der Togt: ‘Het is een gouden formule. Destijds de nummer één spelshow in de wereld. Zo’n achttien Europese landen hebben hem gemaakt.’

In de zomer van 1989 reist het vers samengestelde Rad van fortuin -team af naar Studio Londerzeel in België, waar ze gebruik kunnen maken van de Rad van Fortuin -set van de zuiderburen. Hier wordt het programma al een jaar uitgezonden op de VTM. ‘We hebben alles in een maand opgenomen,’ zegt producent Dröge. ‘Het was één grote ontdekkingstocht. Er liepen ontzettend veel mensen op de vloer. Niets was geautomatiseerd. Er was iemand die de bordjes liet oplichten. Er zat zelfs iemand achter een keyboard die de ping indrukte als een letter oplichtte. Heel grappig.‘ Door alle kinderziektes konden de opnames van een enkele aflevering uren duren. Dröge: ‘We lieten het publiek met de bus uit Nederland komen. Die zaten uiteindelijk slapend op de tribune. We hebben alles gedaan om ze erbij te houden.’ Maar met een zak vol gecompleteerde afleveringen gaat het team uiteindelijk tevreden naar huis.

 

Hans van der Togt ziet het helemaal zitten. Nog even en zijn spelshow komt dagelijks op tv, in die tijd een unicum. En ook nog op primetime. Hans heeft ook gemerkt hoe toegewijd en professioneel het team is. Dat moet ook wel, want de bedoeling is om voortaan vijf afleveringen per dag op te nemen. Opeens lijkt dit heel ver weg als Hans in allerijl wordt opgeroepen naar Aalsmeer te komen. Er is heel slecht nieuws. De politiek heeft het TV10 van Joop van den Ende verboden. De enige commerciële zender waaraan toegang wordt verleend, is RTL Véronique. De jongerenzender omzeilt het verbod van commerciële tv op Nederlands grondgebied door vanuit Luxemburg uit te zenden, maar via een U-bochtconstructie toch de Nederlandse kabel te bereiken. Het complete sterrenteam van TV10, met entertainmentgrootheden als Jos Brink, André van Duin, Ron Brandsteder, Hennie Huisman, Sandra Reemer en Gert-Jan Dröge, zit opeens op de bank. Net als de beoogde raddraaier Van der Togt: ‘Om het wat ordinair te zeggen, het was zwaar kut.’ Het enige wat Van der Togt kan doen is wachten. ‘Joop zei dat hij iets zou proberen te regelen. Er was misschien een publieke omroep waar het programma terecht kon. Ik zat thuis echt peentjes te zweten.’

 

Ook regisseur Keesjan den Daas houdt die periode zijn adem in. Met zijn 24 jaar heeft hij met Rad van fortuin zijn eerste grote regieklus te pakken. Of: hád. Juist door de komst van TV10 is aanspraak gemaakt op de jonge werknemer van Joop van den Ende producties. Want als dagelijks tv moet worden gemaakt, kan vaste regisseur Guus Verstraete jr. niet alles zelf doen. Den Daas staat te popelen. Hij heeft wat te bewijzen. ‘Ik ben met een kruiwagen bij Joop binnengekomen omdat mijn vader TROS-directeur was,’ vertelt hij. ‘Ik kreeg meteen een gesprek met Joop. Als je dat nu wilt, kan je het vergeten. Maar toen werkten er maar vijftien mensen. De lijntjes waren kort. Joop zei: je mag voor ons werken, maar wat ik ook tegen kinderen van BN’ers zeg: als je niet net zo hard of harder werkt als de rest, vlieg je er uit.’ Den Daas geeft alles en maakt geregeld dagen van zeven uur ’s ochtends tot twee uur ’s nachts. Eerst als rechterhand van vormgever Roland de Groot, later van regisseur Guus Verstraete jr. die hem soms wat regieklusjes overdraagt. Om hem klaar te stomen voor Rad… wordt Den Daas nog op een regiecursus van vier maanden gezet. Den Daas: ‘Daarna was ik er natuurlijk nog niet klaar helemaal klaar voor, maar ik had een basis. En toen werd TV10 verboden. Heel vervelend.’

 

Door het verbod op TV10 komt Rad van fortuin uitgebreid in het nieuws, maar niet op de manier die Joop van den Ende wenst. Tijdens de opnames in België hebben kandidaten allerlei prijzen gewonnen. Keukens, auto’s, een stofzuiger. Uitvoerend producer Wim Dröge: ‘Maar de prijzen worden uitgereikt op basis van uitzending. Het moet dus per se op tv komen. Dat is een bepaling in het contract van elke kandidaat. Maar sommige mensen hadden een auto gewonnen en vonden ook dat ze er recht op hadden. De media dook erop en het werd steeds groter. Uiteindelijk wilde Joop geen heibel. Hij heeft de verliespost op zich genomen en alle prijzen uitgereikt.’

Hans van der Togt: ‘En opeens kwam het telefoontje dat de programma’s van Joop naar RTL Véronique werden overgeheveld. Alles was geregeld. Rad van fortuin kwam op tv.’

 

Het is een hels karwei om alle TV10-logo’s uit de uitzendingen te monteren, maar de inzet wordt beloond. Rad van fortuin , elke doordeweekse avond om acht uur, is een doorslaand succes. Van der Togt: ‘We begonnen tegenover het Journaal maar hadden twee miljoen kijkers. Ontzettend veel. Die grootte heeft vier à vijf jaar geduurd.’ Dit is ook het moment waarop kabel kijkend Nederland kennis maakt met de destijds volledig onbekende Leontine Ruiters. Van der Togt. ‘Joop was op zoek naar een assistente. Ik werd gevraagd om naar een paar dames in de screentest te kijken. Het was een beetje een vleeskeuring hoor. Ik kende Leontine niet. Joop zei dat hij een blond meisje heel geschikt vond. Ik was het met hem eens. Leontine was een prachtig mooie meid. Het leek ons ook niet al te moeilijk, die bordjes omdraaien. Uiteindelijk bleek dat we hadden geboft. Jaren later heb ik er nog een paar gehad, die waren echt minder. Leontine had een snelheid alsof ze de honderd meter in elf seconden wilde afleggen. Ze vergiste zich ook zelden. Anderen liepen weleens een opgelicht bordje voorbij.’ Samen met de aangestelde voice-over Gaston Starreveld vormen Hans en Leontine een hecht presentatietrio.

 

Na enig geswitch met Goede tijden, slechte tijden en RTL- Nieuws komt Rad van fortuin op zeven uur terecht, het tijdstip waar het spelprogramma zich jarenlang vestigt. Na de onstuimige opstartperiode in België is het team een geoliede machine geworden. Wim Dröge: ‘Alles liep. Ik ben ook heel streng als producent. We maakten al snel vijf afleveringen per dag met louter mensen die hun vak verstonden. Het programma bestaat ook al zo lang, je kunt weinig mis doen.’ Regisseur Keesjan den Daas is ook voortvarend aan de slag gegaan het bevrijdende startsein. ‘De eerste twee, drie jaar heb ik alles gedaan. Heel creatief is het niet: het programma heeft wetten. Er staat een camera op Hans. Eén boven het rad. Eentje op het bord met Leontine. En eentje op de prijzen. We hebben weleens getracht een extra shot op te nemen, maar mensen zeiden: je wilt gewoon je handtekening zetten, want het voegt niets toe. Dat klopte ook.’ Den Daas en zijn team maken er een sport van elke uitzending ‘live’ op te nemen. Zonder stops, in één las. Den Daas: ‘Als Hans of Gaston zich verspraken, wilde ik dat ze het eerst zelf in het programma oplosten. Er stond een grote aftelklok die van 25 minuten terugliep. Als die op 0 stond, moesten we echt in het slot zitten. Was alles gelukt, dan riep ik: het is weer een gewonnen wedstrijd.’ Er werd veel gewonnen, herinnert producent Dröge zich. Ook dankzij de presentator. Dröge: ‘Hans is heel scherp in de presentatie. Hij legt alles goed uit en maakt zelden een fout.’

 

Dat de kandidaten in de finaleronde wel fouten maken, wordt goedkeurend aanschouwd door het productieteam. De keuken en de auto mogen zeker niet dagelijks het pand verlaten. Van der Togt: ‘Als de hoofdprijs er in een week twee keer was uitgegaan, zorgde de redactie dat kandidaten daarna heel moeilijke opgaven kregen. Het moest niet over het budget heengaan. Ik hoorde altijd dat een aflevering 32.000 gulden aan rechten kostte. Het is maar goed dat de reclameblokken heel populair waren, want het was een dure quiz.’ De productie zorgt er ook voor dat de prijzen zo snel mogelijk aan de kandidaten worden meegegeven. Den Daas: ‘Aanhangers vol. Anders heb je veel transportkosten. Je wilt zo min mogelijk nawerk hebben. We hadden daarom een groot prijzenhok in Aalsmeer. Met 83 ijskasten op een rij. Dat soort dingen. Echt een gaaf gezicht.’

De tv-kijkers verlekkeren zich aan de prijzen, die voor het begin van de jaren 90 ongekend hoog zijn. Eveneens nieuw voor die tijd: een horizontale programmering met dezelfde programma’s op dezelfde tijd. Hans van der Togt: ‘Dat werkte natuurlijk meteen.’ De presentator heeft wel ingecalculeerd dat elke dag op de tv ook tegen hem kan werken. Van der Togt: ‘Heel logisch. Dat heb je ook met reclames. Er waren mensen die me een slijmbal vonden, maar ik had geen klagen over de fans hoor. Ik kreeg veel leuke brieven en kaartjes binnen. Er was een behoorlijke groep die enthousiast over me was.’ Het scheelt volgens Van der Togt dat voornamelijk mensen keken die van puzzelen hielden. ‘Vooral vrouwen. De mannen keken uiteindelijk mee omdat Leontine er rondliep.’

 

Constant hetzelfde programma presenteren. Opnames als een entertainmentverwerkingsfabriek. Het blijkt voor Hans van der Togt uitstekend vol te houden. Dat er 25 afleveringen in een week worden opgenomen helpt daarbij. Van der Togt: ‘Het is een week heel hard werken, maar je houdt 25 dagen van de maand over. Die kon ik goed opvullen. Mijn vriend woonde destijds op Ibiza en had er een boot in de haven. Ik vloog constant op en neer.’ In maart en april moet de presentator wél wekenlang shows opnemen voor de zomermaanden. Van der Togt: ‘Maar ja, dan had ik vervolgens ook drie maanden vakantie.’ Hij doet bij aanvang nog veel klussen in het land, maar uiteindelijk alleen die op feesten van grote bedrijven. Van der Togt: ‘Eerst deed ik Rad van fortuin in winkelcentra. Met een armoedig imitatierad en goedkope prijzen. Dat deel van de schnabbeltour heb ik snel afgebouwd.’

 

Hans van der Togt begrijpt wel dat Rad van fortuin uiteindelijk in 1999 is gestopt. De kijkcijfers zijn teruggelopen en het blijft een peperduur programma. In andere landen is de levensduur ook vaak acht jaar, vertelt hij. Dat RTL 4 in 2009 Carlo Boszhard heeft gevraagd voor vier speciale afleveringen van Rad van fortuin zonder Van der Togt in te lichten, stak hem. Maar als ze hem anno 2014 zouden vragen het programma te presenteren, doet hij niet mee. Van der Togt: ‘Ik ben met pensioen en dit leventje bevalt me prima. Ik sta open voor iets op tv, zoals voor Omroep Max: zes afleveringen in elkaar en klaar. Maar op Rad van fortuin kijk ik nog altijd met een heel goed en heel plezierig gevoel terug.’