Alles over series, tv en film. Vanaf de redactie van de VARAgids.

Nuts!: herkenbaar verhaal over een kwakzalver

  •  
21-02-2017
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
1009435650
Documentaires over de onbezongen helden van de geschiedenis zijn in trek. Nuts! vertelt het verhaal van de controversiële John R. Brinkley.
 
Enkele weken geleden berichtten verschillende nieuwsmedia dat het Amerikaanse wetenschappers is gelukt om mensencellen te laten groeien in varkensembryo's. Hierdoor zouden in de toekomst wellicht menselijke organen kunnen worden gekweekt in dieren. Deze ontdekking zou, zo laat deze documentaire zien, onmogelijk zijn zonder het pionierswerk van arts John Brinkley. Zijn experimenten met geitentestikels hielpen ongelukkige mannen aan een medicijn tegen impotentie, en leverden de medische wereld veel nuttige inzichten op over de relatie tussen mens en dier.
Regisseur Penny Lane verfilmt zijn levensverhaal in de stijl die inmiddels kenmerkend is voor deze documentaires. Ze maakt gebruik van een paar talking heads, wat archiefbeelden, maar vooral van animatie. De belangrijkste gebeurtenissen uit Brinkley's leven worden uitgebeeld door grove tekeningen die passen bij het plattelandse Kansas uit de jaren 30. Nuts! is echter vooral fascinerend vanwege Brinkley zelf. Naast arts, was hij ook een belangrijke radiopionier die bijna de gouverneur van Kansas werd. Helaas werd hij als onafhankelijke kandidaat gedwarsboomd door de politieke elite.
Of toch niet?
Nuts! gaat inderdaad over een onbezongen held van de geschiedenis, te weten Morris Fishbein. Als lid van de American Medical Association (AMA) ging hij in de jaren 30 de strijd aan tegen kwakzalvers. En Brinkley was misschien wel de grootste van zijn tijd. Hij was geen gediplomeerd arts, er was geen enkele wetenschappelijk basis voor zijn experimenten met geitentestikels, deze hebben de medische wereld helemaal niks opgeleverd, en veel van zijn patiënten hebben ernstige schade ondervonden van zijn nepmedicijnen. Toch verdiende Brinkley jaarlijks 1,1 miljoen dollar, meer dan welke andere arts in de VS destijds. Hoe dit kan? Hij was niet de voorloper van met varkens experimenterende wetenschappers, wel van Trump. Ondanks alle leugens, was Brinkley wel degelijk een radiopionier die precies wist hoe hij verschillende (nieuwe) media kon gebruiken om nepnieuws in zijn voordeel in te zetten.
In de eerste helft van Nuts! – het mag inmiddels duidelijk zijn dat dit een veel slimmere en originelere documentaire is dan eerder beschreven – blijkt hier niets van. Het presenteert zich als een verfilming van het boek The Life of A Man: Biography of John R. Brinkley , geschreven door ene Clement Wood. De documentaire is verdeeld in hoofdstukken, en ieder hoofdstuk begint met een shot van een bladzijde uit het boek. De tekst die we daar zien, krijgen we ook te horen dankzij de alwetende verteller. Met andere woorden, de documentaire maakt gebruik van stijlmiddelen die traditioneel autoriteit uitstralen.
Tegelijkertijd presenteert het Brinkley als een charismatische man die heldhaftig tegen de autoriteiten strijdt. Tijdens de rechtszaak van AMA tegen Brinkley, laat Nuts! haar hoofdpersoon het verhaal vertellen van de negentiende-eeuwse Hongaarse arts Ignaz Semmelweis. In zijn tijd verloren veel kraamvrouwen het leven, omdat artsen hen opereerden met vieze handen. Semmelweis stelde daarom dat artsen hun handen moeten wassen, en redde daarmee het leven van veel moeders. Het medische establishment geloofde echter niet in zijn methode, en verklaarde hem voor gek. Pas jaren later is zijn reputatie in ere hersteld. Dankzij dit verhaal wordt Brinkley als een geestverwant van Semmelweis gepresenteerd. Regisseur Lane zorgt er zo voor dat we haar documentaire over Brinkley niet alleen geloven, maar ook maar al te graag willen geloven. Ze toont ons feitelijk de documentaire die Brinkley zelf over zijn leven zou maken, en maakt zo op een zeer effectieve wijze duidelijk hoe hij zelf miljoenen mensen een loer heeft kunnen draaien.
Dat blijkt echter pas in het tweede deel van de film, wanneer ze haar eigen verhaal ontleed. We krijgen te horen dat Clement Wood in dienst was van Brinkley, toen hij diens autobiografie schreef, terwijl de waarheid over de kwakzalver langzaam maar zeker naar voren komt. In een mindere documentaire zou dit als een flauwe truc kunnen overkomen. Lane's bedoeling is echter niet om de kijker te pakken te nemen. Ze wil tonen hoe makkelijk media gebruikt kunnen worden om feiten te manipuleren, en hoe makkelijk het is om beweringen voor waar aan te nemen, zolang ze maar in de juiste vorm gepresenteerd worden. De autoritaire stijl van een documentaire kan hetzelfde effect hebben als de witte jas van een arts, of de geruststellende woorden van een radiopresentator.
Dat zelfde geldt voor de populistische toon van een politicus. Het is niet verrassend dat de gouverneurscampagne van Brinkley maar al te bekend voorkomt. Hij laat de bevolking van Kansas weten dat 4% van de bevolking 85% van het kapitaal bezit, en belooft een meer(!) in iedere county, gratis medicijnen, en betere banen voor de zwarte bevolking. Ondertussen laat hij zich door Kansas rondvliegen in vliegtuigen van Charles Lindbergh, de heldhaftige Amerikaanse piloot die later controversieel zou worden vanwege zijn expliciete steun aan de America First beweging.
Nuts!, nu te zien op Amazon Prime.
P.S. Het zou een grap zijn die bij de documentaire past, maar nee, de regisseur heet écht Penny Lane!
 
 
 
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?

Schrijf je in voor de nieuwsbrief van de Lagarde!