My Octopus Teacher: verrassend intieme natuurdocumentaire

‘Veel mensen zeggen dat een octopus net een alien is. Maar het vreemde is dat als je dichter bij ze komt, je beseft dat we op veel manieren op elkaar lijken’, aldus de Zuid-Afrikaanse prijswinnende documentairemaker, en medeoprichter van het in Kaapstad gevestigde Sea Change Project, Craig Foster.

Een ieder zoekt soms een uitweg om aan de druk van het leven te ontsnappen, maar niet altijd op dezelfde manier. Als documentairemaker heeft Foster een indrukwekkende carrière opgebouwd, waarbij hij onder meer jaagde met de Khoisan in de Kalahariwoestijn. Toch begon zijn hectische leven aan hem te knagen en dat had een negatief effect op zijn persoonlijke gezondheid en gezinsleven.

Vlak bij Fosters woning ligt een onderwater kelpbos met het meest productieve ecosysteem op aarde. Om zijn beginnende burn-out te verlichten begon de filmmaker een dagelijkse routine van vrijduiken – met alleen een bril, vinnen, een loodgordel en een snorkel. Hier in de ruwe, ijskoude wateren heeft hij een kortstondige ontmoeting met een octopus, wat zijn leven voorgoed zal veranderen.

De octopus. Het slimme en stoutmoedige achtarmige wezen wekt Fosters nieuwsgierigheid in de voor hem vreemde omgeving. Foster gebruikt de ontmoeting met de octopus – bijvoorbeeld het moment waarbij het weekdier een tentakel uitstrekt om zijn hand aan te raken – om nader uitleg te geven over de bijna buitenaardse onderzeese omgeving en het menselijke bewustzijn. De documentaire fungeert op bepaalde momenten als inleiding tot de vaak onbegrepen, onontdekte, en dichtbevolkte waterwereld.

Het is een opmerkelijke maar authentieke documentaire, die een welkome verschuiving van perspectief biedt in het onderwaterrijk. Dankzij zijn doorzettingsvermogen – dag na dag, duik na duik -  wint Foster het vertrouwen van de octopus en weet hij de (gevaarlijke) gebeurtenissen in het leven van het vreemde en slimme wezen op film vast te leggen.

Het is al snel duidelijk dat de octopus haar tentakels in zijn hart heeft geslagen en dat de filmmaker langzaamaan zowel fysiek als emotioneel opknapt van zijn avonturen in het ijskoude water. Foster toont bijna een magisch-realistisch verhaal. Vergeleken met de weelderige en gladde documentaires van de BBC of National Geographic is de natuurfilm eerder een diepgaand en persoonlijk verslag van het onderwaterleven.

De natuurlijke levensduur van het magische wezen is slechts een jaar. De octopus dient een snel en intensief leven te leiden, omdat het maar van korte duur is. Met My Octopus Teachter toont Foster een openhartig verslag van zijn intieme, emotionele connectie met het bijzondere wezen.