Memoria: geniaal gevoelig of geestdodend gekunsteld?

Foto credits: September Film

Dat maakt deze film niet volledig oninteressant maar uiteindelijk wel onuitstaanbaar. Er is niets tegen trage films waarin (bijna) niets gebeurt - Homo Sapiens was geweldig - en er is ook niets tegen vage films waarin veel onduidelijk blijft - Annihilation was zeer de moeite waard. Maar de Thaise regisseur Apichatpong Weerasethakul en actrice Tilda Swinton gaan hier voor menig kijker echt een paar stappen te ver.

Waar gaat Memoria over? Goede vraag. De plaats van handeling is Colombia, waar de Britse expat Jessica, gespeeld door Tilda Swinton die eerder in Suspiria veel prettiger raar en vaag deed, op een ochtend wakker wordt van een rare knal. De knal blijft zich in de tijd daarna regelmatig voordoen, maar de herkomst is een raadsel en andere mensen horen hem niet. Zit de knal in haar hoofd?

Ze roept de hulp in van een geluidstechnicus - die later volgens zijn collega’s helemaal niet bestaat: mysterie! - om het geluid in de realiteit na te bootsen. Dat lukt hem aardig, maar verder heeft ze daar niks aan. De twee lijken op een soort romance af te stevenen maar dat komt er niet van als de technicus dus ophoudt te bestaan. Daarna zijn er ontmoetingen met een hond en etentjes met haar zus, maar wat vooral belangrijk is om te onthouden, is dat er in de zeer lange en totaal statische shots, die het grootste deel van de film in beslag nemen, vooral heel lang helemaal niets gebeurt. Zitten op een bankje in het park, rijden in een auto, naast het bed van een slapende zus zitten.

Uiteindelijk, als de knal in Jessica’s hoofd zich maar blijft voordoen, belandt ze bij een aardige man die zit te vissen - en dezelfde naam heeft als de verdwenen geluidstechnicus (dat suggereert iets, maar wat in hemelsnaam?) - die nog nooit zijn dorp uit is geweest omdat hij bang is dat contact met de buitenwereld zijn herinneringen - niet vergeten dat de titel Memoria is - zal doen verdwijnen. Hij droomt nooit, vertelt hij haar ook nog, en Jessica vraagt hem om dit te ‘bewijzen’ door te gaan slapen. Wat hij prompt doet, in het gras. Vervolgens zien we hem minutenlang slapen. Zelf dommelen we ook in inmiddels. En dan, totaal uit het niets, is daar ineens een bespottelijk sciencefictionachtig einde en dan is de film afgelopen. Soms, heel soms, weet Swinton een emotie bij je los te maken en ben je ineens even ontroerd door de eenzaamheid die ze voelt en de verlorenheid die ze uitstraalt. ‘Ben ik hier wel?’, vraagt Jessica op een gegeven moment en je begrijpt die vraag wel. Maar het is niet genoeg om deze gletsjer-trage film genietbaar te maken.

In de filmkritiek bestaat de opvatting dat je een film moet beschrijven met het bedoelde publiek in je achterhoofd en niet met je eigen smaak en opvattingen geheel op de voorgrond. Een terechte opvatting; je moet John Wick 3 beschrijven voor mensen die John Wick 3 mogelijk een fijne film vinden, ook al ben je zelf een streng gereformeerde tachtigjarige recensent. Maar wat is het beoogde publiek van Memoria in hemelsnaam? Slapelozen? Of is het de meest onwaarschijnlijke date-movie aller tijden, omdat seks een uitweg biedt uit de mist van verveling die tijdens het kijken optrekt in je hoofd?

Aan de andere kant: veel internationale recensenten vinden de film briljant, zie metacritic. Het zou ook heel goed kunnen dat het behoorlijk van je stemming op het moment afhangt of je de film trekt. Maar u bent gewaarschuwd.