Louis Theroux: Life on Edge S01E01: Theroux verklaart zichzelf

Het bloed kruipt waar het niet gaan kan, dus maakt Louis Theroux ook midden in de coronacrisis documentaires. Logistiek gezien kan hij weinig, dus blikt hij in Life on Edge vanuit zijn huis terug op ’25 jaar programma’s over het leven en al zijn vreemdheid’. We krijgen in vier afleveringen nog meer te zien van Theroux, die sowieso altijd al een persoonlijke benadering hanteert in zijn werk. Omdat hij analyseert hoe hij nu denkt over de kleurrijke en soms wanstaltige mensen die hij in al die jaren heeft ontmoet. Zoals ‘Rambo’ Bo Gritz, een man die in de bergachtige Amerikaanse staat Idaho een vrijstaat wil stichten.

Gritz is de bemoeienis van de overheid – dit fragment speelt zich af in de jaren 90, toen de democratische president Bill Clinton wetten tekende waarmee wapenbezit werd bemoeilijkt – zat. Gritz en zijn kornuiten zijn typische Amerikaanse conservatieven, die in samenzweringstheorieën geloven. Ze houden er simpelweg hun eigen ideeën op na. Theroux is tamelijk geïntimideerd door ze, en dat wordt treffend geïllustreerd in een scène waarin Gritz Theroux sommeert zijn schoenen uit te doen in zijn huis. Het is geen vraag, maar een commando. En Theroux reageert volgzaam. Hoewel de documentairemaker daarna – zoals gewoonlijk – niet schroomt om de juiste, pijnlijke vragen te stellen.

Theroux spreekt verderop in de aflevering een van Gritz’ kompanen van toen, die nog steeds gelooft in de vrijstaat. Die vastberadenheid is ook wat Theroux aanspreekt in zijn personages, hun ‘ferme convicties’. Hoewel daar ook iets misantropisch aan kleeft: nazi’s blijven nazi’s; racisten blijven racisten. Maar de jeugd heeft de toekomst, want de twee jonge blonde nazikinderen die Theroux 16 jaar geleden interviewde in de Verenigde Staten blijken het licht te hebben gezien. Misschien wel dankzij Theroux, want toen de aflevering waarin ze figureren, over een nazigemeenschap, werd uitgezonden stonden deze meiden direct in de spotlights, in negatieve zin.

Ook frappant is dat veel mensen die Theroux spreekt in de jaren 90 hartgrondig geloven dat het jaar 2000 verandering zal brengen. Omdat we weten dat dit niet het geval is, waarmee hun denkbeelden niet zijn gestaafd door de tand des tijds.

Het meest exemplarische voor Theroux is misschien wel de fascinatie die hij koestert voor de mensen die hij in beeld brengt. Omdat hij naar eigen zeggen ‘continu tast naar zekerheid’. Vandaar dat hij in gesprek met mensen die je zou kunnen omschrijven als ‘gekkies’ telkens zijn woorden zo wijselijk kiest. Omdat hij ze niet wil beledigen, maar óók omdat hij ze gaandeweg begint aardig te vinden. Grappig – vanwege hun ‘ferme convicties’ – maar aardig. En dat is knap, dat Theroux zelfs mensen met gruwelijke levensvisies op waarde weet te schatten.