Lezen en muziek, gaat het samen?

Waar moet je naar luisteren als je leest? Het is maar aan wie je het vraagt. Vraag het aan Vladimir Nabokov en het antwoord is ontnuchterend. ‘Muziek, het spijt me dit te zeggen, wekt op mij in zoverre indruk dat ik het ervaar als een willekeurige opeenvolging van min of meer irritante geluiden’, aldus de man die Lolita voor ons schreef. Maar hij leed aan synesthesie, een aandoening die ervoor zorgt dat je zintuigen door elkaar lopen en je geluiden kunt ‘zien’. Is het voor gewone stervelingen aan te raden om bewust de zintuigen te vermengen, zoals tijdens het lezen met muziek? Vraag het de lezers van de wereldwijde online gemeenschap Goodreads en het antwoord is minder negatief dan dat van Nabokov. Vierduizend lezers reageerden op de vraag ‘werkt luisteren naar muziek tijdens het lezen afleidend?’.

Dertig procent antwoordt met een volmondig ‘ja’. Beslist geen muziek dus. Maar bijna veertig procent vindt dat het ligt aan naar wélke muziek je luistert. Het Britse dagblad The Guardian deed een vergelijkbaar lezersonderzoek en daaruit bleek naar welke muziek je het beste kunt luisteren: non-vocale muziek en filmmuziek. Geen stemmen, want dan ga je zitten opletten. En filmmuziek omdat er ‘epische of hartverwarmende’ gevoelens door worden opgewekt. De krant stelde uit de inzendingen een speellijst samen op de muziekstreamingdienst Spotify; zoek naar ‘background music for reading’ en beluister wat Britse progressieve krantenlezers opzetten tijdens het consumeren van literatuur. Het blijkt – niet verrassend – zeer persoonlijk. Zo wordt bijvoorbeeld de soundtrack van de film Chariots of Fire genoemd. Vier maten van die muziek zijn voor sommigen genoeg om het meesterwerk dat ze zitten te lezen, woedend naar de stereo te smijten. Maar dat zijn misschien vooral de mensen die absoluut geen muziek wensen tijdens het lezen. De groep lezers die altijd luistert tijdens het lezen (negen procent) of muziek totaal niet storend vindt (tien procent) is best groot: één op de vijf lezers vindt muziek dus uitdrukkelijk prettig of uitdrukkelijk niet onprettig. Wat daar deels achter zit, is dat sommigen onrustig worden van een gebrek aan prikkels. Naar lezen met muziek op is geen noemenswaardig wetenschappelijk onderzoek verricht, maar naar studeren met muziek op wel. Dat blijkt voor velen goed te werken – vooral mensen met concentratieproblemen lijken paradoxaal genoeg baat te hebben bij muziek tijdens het leren.

Wat ook meespeelt, is dat muziek vaak wordt ingezet als een soort paardenmiddel om andere, irritantere geluiden in te verdrinken. Met een moppie Bach uit de speakers heb je minder last van het gekrijs van de baby van de buren. Een aantal studenten bleek zodoende baat te hebben bij het opzetten van zogenaamde ‘white noise’, het elektronische geluid dat de tv vroeger maakte als hij op ‘sneeuw’ stond. Dat is willekeurig geluid op alle golflengtes, dat bij uitstek geschikt is om andere geluiden in te verdrinken. Je schijnt er vrij snel aan te wennen, waardoor het elektronische gesis, wederom paradoxaal, tot de illusie van stilte leidt. Dus Nabokovs ‘willekeurige opeenvolging van min of meer irritante geluiden’ kan, in de vorm van white noise, tot gelukzalige rust leiden. Wat weer in herinnering brengt dat Simon Vestdijk placht te schrijven begeleid door het geloei van zijn trouwe Nilfisk-stofzuiger. Dat leverde liefst tweehonderd boeken op; meer dan Nabokov er schreef. Waar weer tegenover staat dat je de filmmuziek van Lolita kunt opzetten. Beetje onrustig, met veel cha cha, maar je krijgt er gegarandeerd epische gevoelens van.

Foto: Hoppy Bouasavanh