It Will Be Chaos: conventionele maar treffende HBO-documentaire

Een omineus geluid begeleidt de krakende kranen die in de haven van het Italiaanse eiland Lampedusa een aantal lijkkisten hoog door de lucht heen transporteren. Sommige kisten zijn genummerd, andere niet. De wind klettert, terwijl de gruwelijke oogst van de oversteek zich hier openbaart: de risicovolle vluchtroute van Afrika naar Europa. Ditmaal lieten 368 hoopvolle Eritreeërs en Somaliërs het leven. Familieleden – de ongelukkige achterblijvers – houden elkaar in bedwang. Het gepiep van portofoons en het gejank van wegrijdende ambulances zwelt aan. Vrouwen rouwen, terwijl een Italiaanse havenmeester uitlegt dat de stank ondraaglijk wordt als de stoffelijke overschotten niet prompt naar het vasteland worden vervoerd.

De filmmakers interviewen één van de Eritrese bootvluchtelingen die de overtocht wel heeft gehaald – in tegenstelling tot zijn drie neven. De oorzaak van de ramp lag bij een incapabele (en allicht gewetenloze) stuurman, die na een lekkage de verkeerde beslissing met tragische consequenties nam. Italiaanse vissers proberen nog te helpen en redden achttien mannen uit de misère. Maar het kwaad is dan al geschied. Zo weet ook de burgemeester van Lampedusa, die na afloop de media toespreekt.

Politici van divers pluimage bezoeken het eiland en spreken elkaar vakkundig tegen. Echte hulp komt er niet. Tijdens een persconferentie vraagt een vrouw of ze haar familielid hebben gezien; hij had een tattoo met ‘Ik hou van mijn moeder’ op zijn borst. Onderwijl eisen boze Italiaanse burgers actie, terwijl kilometers verderop een Syrisch gezin wacht op groen licht vanuit Turkije, voor de overstap van de Turkse kust naar het Griekse eiland Lesbos. Naar verluidt gaan nieuwe reddingsvesten 3 tot 3,5 uur mee.

Vooral de beelden van een jong meisje in een reddingsvest zijn aangrijpend. Omdat de vader eigenhandig heeft besloten dat ze een poging gaan wagen. Godzijdank komen ze heelhuids aan. Facetime-video’s illustreren de beproevingen die de familie moet ondergaan om in Duitsland te geraken, waar ze jaren zullen doorbrengen in kampementen. Dat is de moraal van het verhaal in There Will Be Chaos : na een schrikbarende overtocht is in Europa ook niet meteen een oplossing voorhanden. De opkomst van extreemrechtse bewegingen tonen dat nog maar eens aan. Terwijl delen van Afrika verscheurd worden door oorlog, is ook Europa niet de verlosser die het ooit pretendeerde te zijn.