Interview: Sander Schimmelpenninck over zijn haat-liefdeverhouding met televisie

Voor iemand met vliegangst zit Sander Schimmelpenninck (34) opvallend vaak in een vliegtuig. De hoofdredacteur van Quote heeft een Zweedse vriendin en als hij niet daar of thuis in Amsterdam is, slijt hij zijn dagen in Hvar, een badplaats in Kroatië waar hij een huis heeft. Ook op de dag van het interview vliegt hij naar Kroatië. ‘Ik heb daar samen met een vriend in vier appartementen geïnvesteerd. De verbouwing daarvan had al lang af moeten zijn, maar ik heb nog een weekje nodig. Dat is irritant, want ik loop nu inkomen mis.’

Het is de consequentie van het afgelopen anderhalf jaar, waarin Schimmelpenninck hoofdredacteur van Quote werd (na zijn carrière te zijn begonnen als advocaat op de Zuidas) en uitgroeide tot een bekend gezicht op televisie – nooit verlegen om een mening en nooit te beroerd die scherp te formuleren. Of het nu over de Paradise Papers, de verhoren van Facebook-oprichter Mark Zuckerberg of buitensporige escapades binnen de studentencorpsen ging, Schimmelpenninck had zijn woordje klaar. En dan won hij ook nog De slimste mens. Voor WNL reden om hem zijn eerste eigen programma te laten maken, De opvolgers, over opvolgingen in familiebedrijven. Maar eerst dus nog die verbouwing.

Ik zie jou niet helemaal voor me met klushandschoenen. Ik ben een klusser, hoor. Kroaten zijn leuke mensen, maar ze hebben geen smaak, en dus geen mooie materialen. Alles wat ik mooi vind, van tegels tot beton ciré moet ik zelf importeren. De vloeren heb ik zelf gelegd, en het schilderwerk heb ik ook zelf gedaan. Misschien iets voor mijn volgende tv-programma: Klussen met Sander.

Dat je een tv-programma mocht maken, kwam niet echt als een verrassing, toch? Ik vond dat wel een verrassing. Het klopt dat er, nadat ik De slimste mens heb gewonnen, behoorlijk aan me werd getrokken. Mensen bij de NPO zagen in mij een talkshowhost en verschillende productiebedrijfjes benaderden me met hun ideetjes. Er zijn in Hilversum vakken te vullen en zij denken: dat Quote-gozertje kan ook nog wel een tijdslotje doen. Het is gewoon handel.

Wat kwam er voorbij? Een dagelijkse talkshow, onder andere. Achter de schermen is de NPO natuurlijk bezig met het tijdperk post-Van Nieuwkerk en ze proberen tegen beter weten in de millenials achter de buis te krijgen. Ik kan geen talkshowhost worden, want dan had ik mijn baan bij Quote moeten opzeggen. Ik ben pas anderhalf jaar hoofdredacteur en die baan is veel te mooi. Bovendien wil ik schrijvend journalist blijven. Dat is het leukste wat er is.

 

Toch verschijn je ook veel op televisie. Ik heb een beetje een haat-liefdeverhouding met televisie. Dat zie je er misschien niet aan af, maar ik vind het niet per se leuk. Als je bij Jinek hebt gezeten en je komt laat thuis kun je toch denken: waar ging het nou eigenlijk over? Onderwerpen, zeker uit de financiële wereld, worden toch vaak als te ingewikkeld gezien. Je mag wel komen opdraven om hbo’ers te beledigen, maar een onderzoeksverhaal over pandjesbaas prins Bernhard jr. is te moeilijk. Je hebt tv nodig voor het bereik, maar het kan heel frustrerend zijn. Ik doe het vooral omdat het Quote helpt. Het hoort een beetje bij Quote dat er iemand zit die niet op zijn mondje is gevallen. Een beetje schoppen, een beetje jongensachtig. Dat past wel bij me. Maar ik vind het ook gewoon ongemakkelijk.

Waarom wilde je ondanks je lichte afkeer toch een tv-programma maken? Ik heb eigenlijk op alles ‘nee’ gezegd, maar De opvolgers stond dicht bij wat we bij Quote doen. We schrijven zelf ook over familiebedrijven en de opvolging is interessant. Over het algemeen gaat het harmonieus, maar soms wordt het nasty. Er zijn vaders die zich nog tot lang na hun pensioen bemoeien met de zaak. Ik heb een paar keer meegemaakt dat zo’n man een week na zijn afscheid van het bedrijf dood neerviel. Die gasten leven voor het bedrijf. Ik houd helemaal niet van de juridisering van de samenleving, maar het is dan wel opvallend hoe weinig er wordt vastgelegd. Mijn familie heeft een landgoed, maar het is een familie van juristen, dus bij ons is alles dichtgetimmerd.

Ik spreek hier met een graaf; je bent van adel. Ja, ach. Dat interesseert me dus geen bal. Maar we hebben een landgoed en dus gedeeld bezit – dat is wel vergelijkbaar met een familiebedrijf.

Heeft de adel je nooit geïnteresseerd ? Adel in Nederland stelt niet veel voor en in de basis is het waanzin dat je door geboorte ergens bij hoort. Het is een eerbetoon aan een van mijn voorvaderen, maar als je daar voortdurend mee bezig bent, ben je echt een loser. De Oranjes hebben eigenlijk alle romantiek en aanzien naar zich toegetrokken. Dat is de enige echte adellijke familie van Nederland. Ik zou het wel leuk vinden als adel dynamisch zou zijn: dat we de nazaten van Johan Cruijff ‘baron’ noemen. Dan hou je het levend. Nu is het een lege huls. We proberen zo goed mogelijk met het familiebezit om te gaan, maar het is niet iets waar ik veel mee bezig ben. Dat gaat ook niet.

Je hebt het druk genoeg bij Quote? Ja. Mijn taak bij Quote was om het blad weer op de kaart te krijgen. Na Jort Kelder is er geen sterk uithangbord meer geweest. Dat moest ik worden, met een verhaal dat past bij deze tijd. De tijd van Jort was heel anders; de muur was gevallen, het kapitalisme had gewonnen en iedereen ging geld verdienen. Dat werd een tijd van voyeurisme en uitbundigheid. Nu is het toch wat serieuzer, denk ik. We zien elke dag dat het verschil tussen arm en rijk groter wordt, en tegelijkertijd worden de rijken steeds minder transparant. Het is een grote misvatting dat niemand iets te maken heeft met de vermogens van die mensen. Als iemand een bankrekening heeft met een paar miljard erop, is dat niet alleen vermogen. Dat is macht en invloed. Dat moet gecontroleerd worden. Zónder zuur, zeikerig en links te worden. Follow the money heeft bijvoorbeeld een toon die niet de mijne is.
Dat vind je zuur en zeikerig? Nee, dat vind ik hartstikke goed, maar wij moeten het anders doen. Heb je het FTM-verhaal over VVD-voorzitter Henry Keizer gelezen? Bijna niemand heeft dat gedaan, namelijk. Het won een Tegel, maar het is niet om doorheen te komen. Daar heb je vijf bakken koffie bij nodig. De buzz rond Keizer kwam voornamelijk door de korte mediastukjes die er over het onderzoek van FTM geschreven werden. FTM bedrijft klassieke journalistiek en staat op afstand. Bij Quote moeten we zeker ook kritisch zijn als ondernemers belasting willen ontwijken, maar we moeten ook met hen in gesprek blijven. We moeten bij Quote alleen nog beter worden in het spel en vaker scoren met onderzoeksverhalen. Doelpunten maken.

Zie je tv-optredens ook als kansen om Quote-doelpunten te maken? Het ding met Nederlanders is dat wij er eigenlijk niet tegen kunnen als mensen oprecht inhoudelijk kritisch zijn. We vinden onszelf heel kritisch en vinden allemaal dat we een dikke huid hebben, maar dan vooral op de Gerard Joling-Gordon manier. Dat gaat nergens over. Als je een serieus punt aanstipt – laten we zeggen: de Nederlandse vrouw werkt het minst aantal uren van Europa – is het niet ‘gezellig’. Mbo’ers moeten ‘studenten’ gaan heten en hbo’ers moeten toegelaten kunnen worden tot het corps, want het moet wel gezellig blijven. Niemand mag uitgesloten of gekwetst worden. Het levert een grijze massa op. In die eenheidsworst is er een grote behoefte aan mensen die wél kritisch zijn.

Je schoof in de slotuitzending van De wereld draait door aan, met het thema The times they are a-changing. Er werd gesproken over grote veranderingen door bewegingen als #metoo en #blacklivesmatter. Je was daar behoorlijk cynisch. Dat was niet zo moeilijk, natuurlijk. Dat was een idiote aflevering.

Waarom? Nou, ik kon me niet aan de indruk onttrekken dat ik de enige was die nog niet verpest is door de grachtengordel en zijn dogma’s. Het is echt goed dat De wereld draait door dit soort dingen doet in veranderende tijden – het is de kracht van het programma – maar dit ging nergens over. Het werd licht absurdistisch in mijn ogen; er werd gepredikt dat we geen Belgen-moppen meer mogen maken. Het is droevig dat in Nederland zo veel begrip is voor mensen die ten onrechte claimen slachtoffer te zijn. Dat zei ik daar ook. Natuurlijk zijn er serieuze problemen, er is racisme en Zwarte Piet kan in deze tijd eigenlijk niet meer. Dat betekent niet dat iedereen die Sinterklaas viert een racist is. Het agressieve gedoe van die zogenaamde slachtoffers is echt stuitend. Je ziet namelijk dat het een direct effect heeft op de manier waarop bijvoorbeeld moslims Nederland benaderen. Veel Turkse mensen voelen zich niet verbonden met Nederland en hebben constant het idee dat ze achtergesteld worden. Terwijl: we leven hier in ultieme vrijheid. Ik vind het heel erg dat er een enorme afkeer bestaat voor een samenleving waarin we het heel goed voor elkaar hebben. Ik vind dat we een beetje moeten oppassen met het altijd maar geven van een podium aan al die slachtoffers en gekwetsten. Mensen zien zich daardoor gesterkt in het slachtofferdenken.

Herken je iets in de vergelijking met Jort Kelder en jou? Nou ja, ik begrijp waar het vandaan komt. Hij was ook hoofdredacteur van Quote en is ook uitgesproken. Maar Jort is een tv-man geworden. Ik vind tv ongemakkelijker dan hij, denk ik. Jort heeft er echt voor gekozen, zijn carrière na Quote bestaat uit tv en dagvoorzitterschappen. Hij is een presentator. Ik ben dat niet en wil dat ook niet worden. Voor mij is dit een tijdelijke episode. Ik vind televisie niet inhoudelijk genoeg om daar voor de rest van mijn leven mee bezig te zijn. Jort was in zijn tijd bij Quote ook meer geïnteresseerd in de schone schijn. Dat wil niet zeggen dat hij niet geïnteresseerd is in inhoud, maar hij heeft ervoor gekozen om zijn boterham te verdienen met vorm. Het is heel gaaf dat hij nu Buitenhof gaat doen, want soms denk ik weleens dat hij eigenlijk te goed is voor wat hij doet. Ik ken hem als een heel intelligente, geïnteresseerde journalist.

Is er verschil in jullie opvattingen ? Jij schuwt het moraliserende vingertje niet. Ik ben linkser dan mensen wellicht bij een hoofdredacteur van Quote verwachten. Zeker als ik in Amsterdam ben. Ik ben erg tegen de vrije hand die het toerisme jarenlang heeft gekregen en ik haat scooters en andere vervuilende troep. Ik vind alleen wel dat er koophuizen gebouwd moeten worden en niet alleen sociale huurwoningen. Het zou mij niet verbazen als Jort over veel dingen hetzelfde denkt als ik. Jort is helemaal niet heel rechts, al gaat hij wel wat veel met Baudet om.

Is dat erg? Baudet is gewoon een rare gozer. Je vraagt je af of hij wel vrienden heeft die hem af en toe eens terechtwijzen. Ik vind het heel inconsistent allemaal. Dat complotdenken, het partijkartel, dat is allemaal gelul. Er zijn weinig goed gekwalificeerde mensen die bepaalde banen willen doen omdat er een groot afbreukrisico aan zit en er een relatief kleine beloning tegenover staat. Dan krijg je niet de beste mensen, maar dat is geen duister complot.

Zou je jezelf in de politiek zien ? Ja, ach. Dat is ook vreselijk, natuurlijk. Een beetje ondernemen, dat is eigenlijk het leukste wat er is. Als ondernemer kan je aan iets concreets bouwen. Ik ben verdeeld tussen een pragmatisch ondernemend mens en een denker. Politiek vind ik zeker interessant, en goede mensen zijn daar nodig, maar ik vind ook dat ervaring daar telt. Als je naar Baudet kijkt, zie je dat hij eigenlijk de politiek in is gegaan om geld te verdienen. Hij had niet echt een alternatief. Dat vind ik vrij armoedig.

Geld interesseert jou niet, heb je weleens gezegd. Nee, dat heeft het nooit gedaan. Ook dat maakt mij anders dan Jort. Ik vind de vrijheid die geld kan verschaffen belangrijk, maar ik heb geen dure dingen nodig. Ik heb géén auto en kleding interesseren me niet. Ik ben geïnteresseerd in vastgoed, dat wel. Maar status is voor mij niet zo belangrijk. Dat meen ik echt. Ik vind het ook fijn dat mijn vriendin niet zo bezig is met wat ik hier doe. Ik heb natuurlijk weleens meisjes gehad die toch een beetje gevoelig zijn voor allerlei dingen – meer dan ze zullen toegeven. Ik heb daar een ontzettende hekel aan. Ik hou heel erg van autonome mensen die anderen beoordelen op de mens en niet geven om de onzin eromheen. Dat vind ik leuk aan mijn relatie. We hebben elkaar ontmoet op de Tafelberg in Zuid-Afrika, zonder enig idee wie de ander was. En toch vonden we elkaar leuk.

Ben je in die zin gebonden aan Nederland? Nee. Ik acht de kans heel aanwezig dat ik over een jaar of drie, als ik deze baan vaarwel zeg, naar het buitenland ga. Naar Zweden bijvoorbeeld. Of Kroatië.