Interview: Jessica Villerius (De Familierechercheur)

Het zijn steevast pittige onderwerpen waar documentairemaker Jessica Villerius (36) induikt. Ze liep mee met de arrestatie- en anti-terreurteams in Nederland, kwam in opvanghuizen voor mensen die moeten vrezen voor eerwraak, maakte de veelbesproken film over de tegen anorexia strijdende Emma en volgde in de documentaire Deal met de dood een 34-jarige man die al vijftien jaar vastzit in een dodencel in Texas. Nu is er een nieuwe serie: De familierechercheur. Over een relatief nieuw beroep in de frontlinie van leed.

Een familierechercheur, wat is dat eigenlijk?? ‘Ik had aanvankelijk ook geen idee maar bij het maken van een documentaire over MH17 kwam ik ermee in aanraking. Het zijn speciaal opgeleide rechercheurs die worden ingezet bij zulke incidenten of andere heftige zaken met moord en doodslag. De familie en andere directe nabestaanden zitten dan vol vragen en de familierechercheur is er dan voor de antwoorden. Ze zijn dus helemaal niet bezig met opsporing. Ze zijn de schakel tussen het onderzoek en de nabestaanden – helemaal gefocust daarop.’

Wat voor vragen moet ik dan aan denken? ?‘Het kan echt van alles zijn. Updates over de strafrechtelijke zaken, of er al een dader is, wie er over het proces gaat. Maar ook: hoe organiseer je eigenlijk een stille tocht? Je kan je voorstellen dat er heel veel vragen zijn. Voorheen waren de tactische mensen dan gewoon het aanspreekpunt, maar die zijn ook bezig met opsporing. Dan heb je niet altijd de tijd of de mogelijkheid om gevoelige vragen te beantwoorden. Tien jaar geleden hebben ze toen de speciale familierechercheurs in het leven geroepen. Tijdens het maken van de serie waren er 550 in Nederland. Ze doen meestal een paar zaken per jaar waar ze dan voor worden gevraagd. En dat gaat zorgvuldig: ze houden er wel rekening mee dat iemand niet drie kindermoorden na elkaar doet.’

Wat voor mensen doen dit werk? ?‘Dat is heel divers. Er zijn familierechercheurs van alle leeftijden, mannen én vrouwen. Ze moeten natuurlijk technische en tactische kennis van politiezaken hebben, maar wat ze echt gemeen hebben is dat ze heel erg kalm blijven, altijd. Empathisch en kalm. Ze moeten enorm sterk in hun schoenen staan want ze komen binnen op het meest afschuwelijke moment in een leven.’

Hoe gaat dat? ?‘Bijvoorbeeld: je dochter is dood gevonden, omgekomen door een misdrijf. Dan zijn er eerst twee agenten in burger die de aanzegging doen. Die scène die veel nabestaanden omschrijven: opeens twee mensen aan je deur en je weet meteen dat het niet goed is. Direct daarna komt er dan een familierechercheur. Die brengt dus níét de boodschap want dan zou hij of zij daarmee geassocieerd worden. Maar meteen daarna staan ze helemaal klaar voor je op het moment dat je zelf niet eens meer weet welke taal je ook alweer spreekt.’

Wat doen ze dan? ?‘Luisteren en vertellen. Alles wat ze kúnnen vertellen. Dat is soms niet alles vanwege het strafonderzoek – daarom moeten ze ook tactische kennis hebben van hoe zo’n zaak werkt. Vaak zijn het moeilijke dingen. Leg een moeder maar eens uit waarom ze haar dochter nog niet mag vasthouden omdat er eerst sectie op het lichaam moet worden verricht.’

Ja, hoe doe je dat? ?‘Zoiets moet je kunnen. En er worden weleens fouten gemaakt, het blijft een stresssituatie. Ik sprak twee familierechercheurs die de familie al condoleerden terwijl het slachtoffer nog aan het vechten voor zijn leven was. Zelf konden zij daar niets aan doen, de dood van de man in kwestie was per ongeluk al bevestigd aan de pers. Maar ze stonden wel meteen met 10-0 achter bij die familie. Maar ik kreeg vooral een heel warm gevoel van de manier waarop het ging. De politiemensen die ik sprak wisten allemaal meteen nog de namen van alle betrokkenen. Ze vonden het heel fijn om er weer over te kunnen praten. En, wat ik niet had verwacht: de nabestaanden werkten ook allemaal heel graag mee met deze serie. Ze vonden het mooi dat er nog eens over het slachtoffer gesproken kon worden.’

Hoe zit de serie in elkaar? ?‘Zes zaken, zes afleveringen. Ik kan het op dit moment nog maar over twee zaken hebben omdat van de andere vier de daders nog niet geïnformeerd zijn. Het gaat niet over ze, maar ze zijn natuurlijk onlosmakelijk hiermee verbonden. Voor hen is dit dus ook spannend. De eerste aflevering van het seizoen gaat over Glenn van Haen.’

Hoe ging dat? ?‘Dat was een geval van zinloos geweld in Sittard, nu vijf jaar geleden. Hij werd met één klap doodgeslagen door een kickbokser. Daar kwamen twee vrouwelijke familierechercheurs bij. Uren heb ik met ze gepraat.’

Grijpen heftige onderwerpen zoals deze jou nog aan? ?‘Nog steeds. Gelukkig maar, anders zou ik afgestompt zijn. Ik heb bij viewings of interviews met families ook zitten huilen. De emotie als ik dan tussen familie en vrienden zit – ik krijg er nog elke keer torenhoog kippenvel van. Ik excuseer me altijd voor de mascara die over mijn wangen is gaan lopen en ik neem me altijd voor om het me niet te laten pakken, maar dit soort dingen gaan nu eenmaal dwars door mijn lijf. En eigenlijk is dat helemaal niet erg. Wat me heel goed doet is dat de nabestaanden blij zijn met het resultaat.’

Hoe kijk je verder terug op het maken van deze serie? ?‘Ik heb de afgelopen jaren veel gemaakt vanuit daders. Tbs’ers en hun families bijvoorbeeld. Die heb ik echt geprobeerd te doorgronden, te begrijpen. Voor mij is het nu heel goed om ook nog eens geconfronteerd te worden met de andere kant.’