I’m Thinking of Ending Things: Kaufman is weer in vorm

De scenario’s van Charlie Kaufman laten zich omschrijven als visuele matroesjka’s. Binnen elke verhaalwereld bevindt zich een nieuwe verhaalwereld; in elk personage bevindt zich een nieuw personage. De mogelijkheden zijn oneindig, en metaforen met het universum talrijk. Zie bijvoorbeeld Eternal Sunshine of the Spotless Mind (2004) of Synecdoche, New York (2008). Films die draaien om hoe het is om jezelf te verliezen; films die draaien om herinneringen, om het menselijke bestaan. Het zijn metafilms waarin de kijker er al dan niet via theatrale momenten op wordt gewezen dat Kaufmans creatie een constructie is, net als alles om ons heen.

Dat zien we ook in I’m Thinking of Ending Things, een roadmovie die langzaam verandert in een verstikkende horrorfilm, gebaseerd op het gelijknamige boek uit 2016. Jessie Buckley (Beast) speelt een jonge studente die voor het eerst de ouders van haar vriend Jake (Jesse Plemons) gaat ontmoeten. Tijdens de urenlange heenweg blijkt dat er een sneeuwstorm wordt voorspeld. Dus wil Buckleys personage (ze krijgt nooit een naam toebedeeld) eenmaal gearriveerd op de boerderij van haar schoonouders (kolderieke rollen van Toni Collette en David Thewlis) na het diner direct weer terug naar huis, voordat de sneeuwbuien verergeren. Maar Jake lijkt haar smeekbedes te negeren, terwijl de familiebijeenkomst met de minuut ongemakkelijker wordt.

Misschien had de jonge vrouw die - zoals de titel impliceert - een einde wil maken aan haar relatie eerder de knoop door moeten hakken. Ze zet op de heenweg haar bezwaren tegen een gedeelde toekomst met Jake uiteen in haar gedachten. Ergens halverwege ziet ze een nieuwe schommelset bij een verlaten huis. Jake is het niet opgevallen, zoals hem wel meer niet opvalt. Het is een bitterzoet tableau. Een instrument dat blijdschap opwekt bij kinderen, vergezeld door een hopeloos bouwwerk. Ondertussen omschrijft de studente de sneeuwrijke omgeving als ‘mooi, op een sombere, diepbedroefde manier’. Zij ziet het wel. Hoe het landschap fungeert als synoniem voor de dood, of een mogelijk einde (van de relatie wellicht).

Zo spuwt de hoofdpersoon mistroostige bespiegelingen uit, terwijl ze steeds verder wegzakt in haar autostoel. In de tweede akte op de boerderij laat Kaufman de depressie nog verder imploderen, waarop in het slotstuk – de terugweg – de hele basis uit de film lijkt te worden weggeslagen door een overvloed aan zwartgalligheid. En ondertussen zien we beelden van een conciërge op leeftijd op een grote middelbare school, in de weer met een dweil.

Die conciërge openbaart zich uiteindelijk als de sleutel tot het enigmatische verhaal. Een nachtmerrie over een vrouw die ‘denkt dat ze het al die tijd al heeft geweten’. Is het dan niet zonde om je tijd te verdoen? Is dat dan de reden dat alles wat je om je heen ziet meteen gelardeerd wordt met weemoed? Omdat je weet dat je het anders had kunnen doen? Deze existentiële vragen roept I’m Thinking of Ending Things op. Het is prachtig geschreven en bewust lijzig. Omdat je sommige dingen in het leven nu eenmaal pijnlijk onder ogen moet komen; omdat je net als de protagoniste het soms al denkt te weten, totdat het tegendeel wordt bewezen.