Top Gun: ‘glanzende homo-erotische commercial’

De beroemde pilotenfilm Top Gun uit 1986 is de filmgeschiedenis ingegaan om diverse redenen. Ten eerste staat de actiefilm van regisseur Tony Scott bekend als schoolvoorbeeld van de ‘high-concept blockbuster’, een term voor publieksfilms met een mix van glamour, popmuziek en een verhaal dat in één wervende zin is samen te vatten. In het geval van Top Gun: jonge marinepiloten proberen de beste van hun opleiding te worden. Ten tweede is Top Gun de film die van de 23-jarige hoofdrolspeler Tom Cruise een wereldster maakte. Cruise knalde van het scherm als Maverick, de nieuwkomer op de elite-opleiding in Miramar, San Diego. Ten derde kreeg de film een cultstatus door zijn homoseksuele ondertonen, in een verhaal waar de machopiloten enkel relaties met vrouwen hebben.

Al bij de release in 1986 omschreef filmcritica Pauline Kael de film als ‘een glanzende homo-erotische commercial’. Jaren later deed regisseur Quentin Tarantino (die destijds ook het door Scott geregisseerde True Romance schreef) daar een schepje bovenop met een hele lezing van Top Gun als gay-film. In de romantische komedie Sleep With Me uit 1994 heeft Tarantino een gastrolletje (hieronder te zien) als zichzelf, een filmmaker die op een feestje over films ouwehoert. Stellig beweert hij dat Top Gun een van de beste scripts uit de filmgeschiedenis heeft, omdat het ‘ongekend subversief’ is. Tarantino: ‘Je denkt dat het over een groepje vecht-piloten gaat, maar nee, het is een verhaal over de worsteling van een man met zijn homoseksualiteit. De piloten waarmee Maverick optrekt zijn allemaal homo. Zij staan voor de homoseksuele lifestyle en zeggen tegen de jonge Maverick: ‘Kom bij ons, ‘go the gay way’. En dan heb je Kelly McGillis als Mavericks vriendin Charlie, die voor het heteroleven staat. Zij zegt tegen Maverick: ‘Nee, volg de regels, leef het normale leven.’ Die strijd tussen homo en hetero is gedurende die héle film gaande.’

Tarantino’s theorie klinkt grappig, maar slaat het ergens op? Jazeker, want wie Top Gun terugziet, kan met geen mogelijkheid om de homo-erotische lading heen. Dat komt deels door de glossy manier van filmen die in de jaren 80 in zwang was. Filmmakers werden beïnvloed door commercials en muziekvideo’s van MTV. Zeker ook regisseur Tony Scott, die zijn jonge hoofdrolspelers in Top Gun voortdurend in beeld brengt alsof ze in een shampooreclame spelen. Maverick (Cruise) en zijn grote rivaal Iceman (een hoogblonde Val Kilmer) zijn in Top Gun ­talloze keren te zien in hun kleedkamer, met afgetrainde buikspieren en enkel een witte handdoek om hun middel.

Het overtuigendste argument voor de gay-theorie is echter de beroemde volleyballscène, waarin de jongens met ontblote, met olie ingesmeerde bovenlijven in de brandende Californische zon een potje volleybal spelen, onder begeleiding van het softrocknummer ‘Playing with the Boys’. In de wijde omtrek is er geen vrouw te bekennen. Er zitten enkel mannen op de tribune te kijken.

Ondertussen heeft Maverick wel degelijk een heteroseksuele relatie, namelijk met zijn blonde docent Charlie (Kelly McGillis). Dat zij een mannennaam heeft is nog één ding, maar opvallend is dat de liefde tussen Maverick en Charlie pas écht opbloeit in een scène in de lift waarin zij een pilotenjack draagt en haar lange haar is verborgen onder een zwarte pet. Voor Quentin Tarantino bestaat er geen twijfel: ‘Zie je nou wel: ze moet zich verkleden als Iceman om hem te veroveren!’

Dan zijn er ook nog allerlei dialogen met gay-ondertoon. Tijdens een instructie in de klas zegt een piloot zwoel ‘This gives me a hard-on’ (‘Ik krijg er een stijve van’), waarop zijn buurman antwoordt: ‘Don’t tease me’ (‘Breng me niet in de verleiding’). Er loopt op de opleiding een strenge officier rond die voortdurend opmerkingen over billen maakt tegen de jonge piloten. ‘I’d like to bust your butt, but I can’t’, ‘Get your butts above the hard deck!’, en de meest boze uitspraak, nadat iemand koffie over zijn broek heeft gemorst: ‘Damn it, I want somebody’s butt, and I want it now!’. Enzovoorts. De grote vraag is of de makers zich hier destijds van bewust waren. Het antwoord is ‘nee’, blijkt uit terugblikken die sindsdien gemaakt zijn met regisseur Scott en de scenaristen Don Simpson en Jack Epps Jr.. De makers hebben de gay-vibes er niet bewust ingestopt, maar distantiëren zich er ook niet van. Ze kunnen er wel om lachen en vinden het oké dat iedereen zijn eigen interpretatie van de film heeft.

Een deel van de verklaring ligt in de filmstijl van de in 2012 overleden regisseur Tony Scott, die alles wat hij filmde zo smakelijk mogelijk in beeld wist te brengen. Of dat nu motoren, straaljagers, vrouwen of mannen waren. In het audiocommentaar op de Top Gun–dvd zegt Scott dat hij de volleybalscène sexy maakte ‘zodat de vrouwelijke kijkers ook iets hebben waar ze aan terug kunnen denken’. Hij voegt eraan toe: ‘En de jongens uit San Francisco bleken het ook leuk te vinden.’

De filmmakers zijn heteroseksuele mannen, maar voor de styling van de piloten lieten zij zich inspireren door een in de gaywereld populair fotoboek over mannen in het leger van de homoseksuele fotograaf Bruce Weber. ‘Die look wilden we hebben voor de piloten’, aldus regisseur Scott in het dvd-audiocommentaar. Dit verklaart dus al die strakke broeken, leren jackies, zonnebrillen en rechtlijnige korte kapsels.

De vele kleedkamerscènes zijn in het script beland om een onschuldige reden, aldus scenarist Jack Epps: ‘De kleedkamer is een intieme plek waar de jongens dingen bespreken die ze elders niet bespreken. Die locatie hadden we nodig in het verhaal.’

Inmiddels zijn de verwachtingen hooggespannen voor Top Gun: Maverick, het langverwachte vervolg dat na veel uitstelgedrag in 2019 dan eindelijk in de bioscoop zal komen. Tom Cruise (inmiddels 55) is weer van de partij, ditmaal als vlieginstructeur. De grote vraag is echter: zal een van de piloten eindelijk uit de kast komen?