I, Tonya: het onstuimige leven van kunstschaatsster Tonya Harding

In Amerika lusten ze inmiddels weer pap van Tonya Harding. Bijna een kwart eeuw geleden was ze de big baddy in een kunstschaats-rel die zijn weerga niet kende: in de aanloop naar de Olympische Winterspelen van 1994 zou ze betrokken zijn bij een poging om haar Amerikaanse collega/rivale Nancy Kerrigan uit te schakelen. Deze aantrekkelijke brunette uit een gegoed milieu was de lieveling van het Amerikaanse volk. Harding, die haar uiterlijk noch haar afkomst – uit een white trash-milieu – meehad, voelde zich altijd in haar schaduw staan. Al was ze technisch misschien de betere – ze was de eerste Amerikaanse die de drievoudige Axel beheerste, een van de moeilijkste sprongen en schaatste ze met lef en power – het volk klapte het hardst als de sierlijk Kerrigan het ijs op kwam.

Een paar weken voor de spelen in het Noorse Lillehammer begonnen, werd Kerrigan aangevallen en met een metalen knuppel op haar knie geslagen door een man die werd ontmaskerd als de bodyguard van Harding, hiertoe aangezet door Hardings ex-echtgenoot. De aanslag mislukte in die zin dat Kerrigan al snel weer op de been was en gewoon mee kon doen aan de spelen. Naast Harding. Na de spelen volgde een rechtszaak. Hoewel Tonya Harding altijd heeft volgehouden niets te hebben geweten van de plannen om haar rivale uit te schakelen, deed ze er wel alles aan om de rechtsgang te belemmeren. Daarvoor werd ze gestraft. Geen gevangenisstraf, zoals haar man opgelegd kreeg, wel een geldstraf en, het ergste, een ban voor het leven bij de Amerikaanse Kunstschaats Associatie, waardoor ze nooit meer professioneel zou mogen schaatsen, noch pupillen opleiden. Natuurlijk gold voor de publieke opinie het waar-rook-is-is-vuur-principe: het Amerikaanse publiek liet de vuilbekkende Harding als een baksteen vallen en schaarde zich achter Nancy, het onschuldige slachtoffer van zoveel slechtheid.

Na de rechtszaak en de uitspraak werd het rustig rond Harding. Ze raakte aan lager wal, kwam nog even in de publiciteit omdat ze probeerde terug te komen als bokser, maar toen dat ook niet lukte, werd het echt stil. Met af en toe een media-optreden zoals bij Oprah Winfrey in 2009. Winfrey probeerde haar vooral excuses te ontfutselen voor Nancy Kerrigan, maar dat kon ze toch nog steeds niet. Met zoetgevooisde stem fluisterde ze dat de mensen niet moesten vergeten dat zij ‘toch echt de eerste Amerikaanse was geweest die the triple X succesvol had uitgevoerd.’ Het publiek riep nog net geen boe.

Tot in 2016 de Amerikaanse regisseur Craig Gillespie het plan opvatte om een biografische film over haar te maken. Op basis van gesprekken met Harding, maar ook met andere betrokkenen, zoals haar ex-man, kwam het scenario van I, Tonya tot stand. Eind 2017 kwam de film uit met een overtuigende Margot Robbie als Tonya. Omdat de film inzoomt op haar leven (met een moeder from hell, die haar slaat en vernedert en later een echtgenoot die hetzelfde doet) maar desondanks laat zien dat ze met waarden als veerkracht, doorzettingsvermogen, opkomen voor jezelf is gekomen waar ze kwam, gingen veel mensen anders naar haar kijken. De film kreeg goede kritieken en was, zeker voor een onafhankelijke gemaakte film, ook commercieel een succes. Sindsdien is er een rehabilitatie op gang gekomen voor Tonya Harding. Ze wordt uitgenodigd voor talkshows, er wordt (een stuk aardiger) over haar geschreven en als kers op de taart werd ze afgelopen seizoen uitgenodigd mee te doen aan Dancing with the stars: Athletes, het in de Verenigde Staten razend populaire programma waarbij (voormalige) topsporters laten zien wat ze waard zijn op de dansvloer.

Op YouTube zijn filmpjes te zien met dansfragmenten, met de voorbereidingen die Harding treft met haar danspartner Peter Sacha en met optredens in talkshows na afloop van rondes (‘Ik had nooit gedacht dat ik me ooit nog zo levend zou voelen,’ horen en zien we een stralende Harding zeggen. ‘Dit is zo geweldig. Het is een eer om in deze show te mogen staan.’) Het dansen lijkt ze heel aardig op te pakken. Want niet gespeend van een al te gracieus lichaam, beweegt ze ritmisch en soepel en vooral – en dat is mooi om te zien – vol overgave. Harding lijkt gelouterd én dankbaar dat dit haar overkomt. Wat dat betreft staat haar optreden in Dancing with the Stars in contrast met dat van haar voormalige aartsrivale Nancy Kerrigan, die al twee jaar geleden de eer te beurt viel. Ook met haar ging het al snel bergafwaarts na de spelen in 1994. Hoewel zij het slachtoffer was geweest, was haar momentum voorbij. Ze kreeg last van PTST, begon te lijden (of leed daar misschien al veel langer aan) aan de vermageringsziekte anorexia nervosa en dook in de tabloids op omdat ze miskraam na miskraam kreeg. Waar het lelijke eendje Tonya in de talkshows laat zien dat ze ergens voorbij is, dankbaar voor wat haar nu overkomt, zien we Nancy met een samengeknepen mondje en een gebotoxt gezicht nog steeds lijden onder wat haar is overkomen. Ja, net als bij het kunstschaatsen destijds danst ze ook nu weer gracieuzer dan Harding. Haar lichaam is aantrekkelijker in de ballroomjurken. Maar de power en de passie zijn voor Tonya. Net als toen. 

In Amerika lusten ze inmiddels weer pap van Tonya Harding. Bijna een kwart eeuw geleden was ze de big baddy in een kunstschaats-rel die zijn weerga niet kende: in de aanloop naar de Olympische Winterspelen van 1994 zou ze betrokken zijn bij een poging om haar Amerikaanse collega/rivale Nancy Kerrigan uit te schakelen. Deze aantrekkelijke brunette uit een gegoed milieu was de lieveling van het Amerikaanse volk. Harding, die haar uiterlijk noch haar afkomst – uit een white trash-milieu – meehad, voelde zich altijd in haar schaduw staan. Al was ze technisch misschien de betere – ze was de eerste Amerikaanse die de drievoudige Axel beheerste, een van de moeilijkste sprongen en schaatste ze met lef en power – het volk klapte het hardst als de sierlijk Kerrigan het ijs op kwam.

Een paar weken voor de spelen in het Noorse Lillehammer begonnen, werd Kerrigan aangevallen en met een metalen knuppel op haar knie geslagen door een man die werd ontmaskerd als de bodyguard van Harding, hiertoe aangezet door Hardings ex-echtgenoot. De aanslag mislukte in die zin dat Kerrigan al snel weer op de been was en gewoon mee kon doen aan de spelen. Naast Harding. Na de spelen volgde een rechtszaak. Hoewel Tonya Harding altijd heeft volgehouden niets te hebben geweten van de plannen om haar rivale uit te schakelen, deed ze er wel alles aan om de rechtsgang te belemmeren. Daarvoor werd ze gestraft. Geen gevangenisstraf, zoals haar man opgelegd kreeg, wel een geldstraf en, het ergste, een ban voor het leven bij de Amerikaanse Kunstschaats Associatie, waardoor ze nooit meer professioneel zou mogen schaatsen, noch pupillen opleiden. Natuurlijk gold voor de publieke opinie het waar-rook-is-is-vuur-principe: het Amerikaanse publiek liet de vuilbekkende Harding als een baksteen vallen en schaarde zich achter Nancy, het onschuldige slachtoffer van zoveel slechtheid.

Na de rechtszaak en de uitspraak werd het rustig rond Harding. Ze raakte aan lager wal, kwam nog even in de publiciteit omdat ze probeerde terug te komen als bokser, maar toen dat ook niet lukte, werd het echt stil. Met af en toe een media-optreden zoals bij Oprah Winfrey in 2009. Winfrey probeerde haar vooral excuses te ontfutselen voor Nancy Kerrigan, maar dat kon ze toch nog steeds niet. Met zoetgevooisde stem fluisterde ze dat de mensen niet moesten vergeten dat zij ‘toch echt de eerste Amerikaanse was geweest die the triple X succesvol had uitgevoerd.’ Het publiek riep nog net geen boe.

Tot in 2016 de Amerikaanse regisseur Craig Gillespie het plan opvatte om een biografische film over haar te maken. Op basis van gesprekken met Harding, maar ook met andere betrokkenen, zoals haar ex-man, kwam het scenario van I, Tonya tot stand. Eind 2017 kwam de film uit met een overtuigende Margot Robbie als Tonya. Omdat de film inzoomt op haar leven (met een moeder from hell, die haar slaat en vernedert en later een echtgenoot die hetzelfde doet) maar desondanks laat zien dat ze met waarden als veerkracht, doorzettingsvermogen, opkomen voor jezelf is gekomen waar ze kwam, gingen veel mensen anders naar haar kijken. De film kreeg goede kritieken en was, zeker voor een onafhankelijke gemaakte film, ook commercieel een succes. Sindsdien is er een rehabilitatie op gang gekomen voor Tonya Harding. Ze wordt uitgenodigd voor talkshows, er wordt (een stuk aardiger) over haar geschreven en als kers op de taart werd ze afgelopen seizoen uitgenodigd mee te doen aan Dancing with the stars: Athletes, het in de Verenigde Staten razend populaire programma waarbij (voormalige) topsporters laten zien wat ze waard zijn op de dansvloer.

Op YouTube zijn filmpjes te zien met dansfragmenten, met de voorbereidingen die Harding treft met haar danspartner Peter Sacha en met optredens in talkshows na afloop van rondes (‘Ik had nooit gedacht dat ik me ooit nog zo levend zou voelen,’ horen en zien we een stralende Harding zeggen. ‘Dit is zo geweldig. Het is een eer om in deze show te mogen staan.’) Het dansen lijkt ze heel aardig op te pakken. Want niet gespeend van een al te gracieus lichaam, beweegt ze ritmisch en soepel en vooral – en dat is mooi om te zien – vol overgave. Harding lijkt gelouterd én dankbaar dat dit haar overkomt. Wat dat betreft staat haar optreden in Dancing with the Stars in contrast met dat van haar voormalige aartsrivale Nancy Kerrigan, die al twee jaar geleden de eer te beurt viel. Ook met haar ging het al snel bergafwaarts na de spelen in 1994. Hoewel zij het slachtoffer was geweest, was haar momentum voorbij. Ze kreeg last van PTST, begon te lijden (of leed daar misschien al veel langer aan) aan de vermageringsziekte anorexia nervosa en dook in de tabloids op omdat ze miskraam na miskraam kreeg. Waar het lelijke eendje Tonya in de talkshows laat zien dat ze ergens voorbij is, dankbaar voor wat haar nu overkomt, zien we Nancy met een samengeknepen mondje en een gebotoxt gezicht nog steeds lijden onder wat haar is overkomen. Ja, net als bij het kunstschaatsen destijds danst ze ook nu weer gracieuzer dan Harding. Haar lichaam is aantrekkelijker in de ballroomjurken. Maar de power en de passie zijn voor Tonya. Net als toen.