Helmut Newton: The Bad and the Beautiful

'Als je een stijve krijgt, krijg je meer geld!', jubelt Helmut Newton tijdens een fotosessie op een duur Frans strand tegen een mannelijk model. Het model, van top tot teen bedekt door een nauwsluitend fetish-achtig duikerspak, wordt bestegen door een ultra-wulps vrouwelijk model. Half gekleed, maar als Newtons vrouwelijke modellen textiel dragen, worden ze op de één of andere manier altijd nóg naakter. 'En niet je lippen bewegen, ik wil niet dat je je lippen beweegt!' 'Hij beweegt zijn lippen omdat hij moet ademen, Helmut', mompelt diens assistente.

Helmut Newton was, zo blijkt tijdens de anderhalf uur van Helmut Newton: The Bad and the Beautiful, een aimabele, door fotografie en naakt geobsedeerde clown die openlijk pervers was in zijn werk en daar heel erg goed in was. Tienduizenden foto's nam hij, waarop vrouwen de hoofdrol hadden. Hij maakte in opdracht van bladen als Vogue en Playboy inmiddels wereldberoemde - het woord 'iconisch' is hier voor een keertje niet overdreven - modefoto's en foto's van beroemdheden, graag zo schunnig als haalbaar want er waren maar twee scheldwoorden in de fotografie, aldus Newton, namelijk 'kunst' en 'goede smaak'. In zijn eigen tijd nam hij foto's van koele, ultra-lange en liefst blonde ijskoninginnen in rare situaties, vaak verwikkeld in erotische machtsspelletjes, genomen in chique hotelkamers of juist in enge steegjes of lege fabrieken.

De foto's confronteren de kijker, doordat die niet kan wegkijken van de naaktheid en schoonheid van de vrouwen, die terug- of wegkijken met zo'n hautaine of juist onverschillige blik dat overduidelijk is wie hier eigenlijk de zwakke, onbeschermde partij is: de kijker, wiens ogen ongemakkelijk dwalen over de foto's. Een van de geïnterviewde modellen heeft het in de film over het gevoel van macht en controle dat ze voelde, juist door naakt te poseren voor Newton, die erg relaxed was over naaktheid en zijn modellen niet, aldus een andere geïnterviewde, in bed probeerde te krijgen. Inderdaad lijkt het op de vele filmbeelden die je van zijn sessies ziet - allemaal archief, want Newton (Berlijn 1920 - West Hollywood 2004) overleed lang voor de film gemaakt werd - erg gemoedelijk allemaal. Hij instrueert de modellen zonder gêne - 'trek haar kont naar je toe!' - maar op de één of andere manier wordt het niet plat bij Newton, hoeveel rolstoelen en zwepen hij ook aanrukt om zijn modellen in en mee te fotograferen. Hij provoceert zonder ophouden, maar ook zonder naarheid of grimmigheid.

Als mens lijkt hij vrolijk maar ook frivool; het gaat hem om de buitenkant. Ik ben een professioneel voyeur, zegt hij in de film, en het innerlijk of persoonlijk leven van zijn modellen boeit hem niet. Newton wordt door zichzelf en de geïnterviewden tot vermoeiens toe een ondeugend jongetje genoemd, en misschien was hij als persoon wel vooral dat. Wel een jongetje dat veel heeft meegemaakt; in de meest persoonlijke scènes, gefilmd in een Berlijns park waar hij met zijn moeder vaak kwam, vertelt hij over het Berlijn van toen, met Hitler aan de macht - Newton was joods - en over hoe de jonge Helmut toen al zijn vrouwelijke vrienden voor de camera sleepte, van wie sommige in de jaren daarna in concentratiekampen werden vermoord. En over hoe hij als jongetje, wandelend met zijn moeder, een vrouw nakeek in datzelfde park en daarbij zijn evenwicht verloor en op een hekje donderde en gewond raakte. 'Ditzelfde hekje!', zegt Newton als oude man vele decennia later vol ongeloof, staand naast het stokoude hekje in het park. Het is ontroerend, maar ook hier laat hij het achterste van zijn tong niet zien; van de mens Newton weet je na deze film nog steeds niet heel veel.

Het ondeugende jongetje had beslist een zeer goed oog; zijn fotografische provocaties, waarvan er in de documentaire honderden voorbijkomen, brengen bij de moderne, doorgewinterde kijker vooral een glimlach teweeg en niet de woede waarmee Newtons werk in zijn hoogtijdagen vanaf de jaren zestig vaak werd ontvangen. Is het nou ontzettend vrouwonvriendelijk, of empowering en feministisch? Wie het weet mag het zeggen. Vulgair is het is het in elk geval niet. Oordeel zelf, via de film en de foto's.