Gentleman Jack S01E01-04: lesbische powervrouw avant la lettre

Foto credits: BBC / HBO

'Behind her back she’s Gentleman Jack'

Een ding is in Gentleman Jack overduidelijk: om Anne Lister (Suranne Jones, Doctor Foster , Scott & Bailey ) kan je niet heen. Als een doelgerichte wervelwind stormt ze de serie en het slaperige stadje Halifax binnen. Van haar meegaande familie, bestaande uit haar vader (Timothy West, Iris , The Day of the Jackal ), haar tante (Gemma Jones, Sense & Sensibility , Bridget Jones’s Diary ) en haar zus (Gemma Whelan, Game of Thrones , The End of the F***ing World ) hoeft ze al helemaal geen tegengas te verwachten. Toch is dit de plek waar ze besluit bij te komen van een gebroken hart.

Anne Lister is een powervrouw avant la lettre – we schrijven het jaar 1832. In haar passies doet ze ook voor geen enkele man onder. Ze is geïnteresseerd in de politiek, in bergbeklimmen, in de mijnbouw en in vrouwen.

Het mooie van Anne Lister is dat ze ook echt heeft bestaan. En dat niet alleen: ze heeft van al haar avonturen minutieus verslag gedaan. Ruim vier miljoen woorden schreef ze over haar dagelijkse leven, het grootste deel in geheimschrift. Dat gedeelte ging over haar vele amoureuze veroveringen. Zo gedetailleerd als ze schreef over hoeveel geld ze kwijt was aan kleding en bediendes, zo nauwgezet omschreef ze ook de kwantiteit en kwaliteit van haar en haar partners orgasmes.

Of de vrouwen in kwestie getrouwd en/of heteroseksueel waren, maakte voor Anne weinig uit. Niemand was immuun voor haar charmes. ‘De meisjes hielden van me en bleven altijd van me houden. Niemand heeft me ooit geweigerd’, is te lezen boven de introductie van de biografie die Angela Steidele over haar schreef. Haar voorkeur voor de dames was een alom bekend 'geheim' in Halifax. Het leverde haar de bijnaam Gentleman Jack op.

Suranne Jones is perfect als Anne Lister. Ze domineert in iedere scène – en spreekt soms zelfs de camera/kijker direct toe. Ze weet wat (en wie) ze wil en draait nergens haar hand voor om. Of het nu gaat om het innen van geld van onhandelbare pachters zoals de lompe Sam Sowden (Anthony Flanagan), het graven van een put voor haar kolenmijn, het ontleden van een baby (‘geen levende’, voegt ze er behulpzaam aan toe) of het verleiden van de nerveuze, vrijgezelle erfgename Ann Walker (Sophie Rundle, Peaky Blinders ). Haar tegenstanders doen er goed aan haar niet te onderschatten, iets dat de Rawson-broers (Shawn Dooley, Vincent Franklin), die al maanden ‘stiekem’ van haar kolen snoepen, aan den lijve ondervinden. ‘Ik weet wie ik voor me heb’, bezweert één van de broers. ‘Oh, dat betwijfel ik!’, kirt zijn moeder.

De eerste twee afleveringen laat je je gedwee meevoeren door Annes charisma en bravoure, maar bij aflevering nummer vier begint er wel wat metaalmoeheid op te treden. Annes kordaatheid wordt voorspelbaar. Dat ze Ann Walker zal overtuigen dat samenwonen met haar de enige juiste oplossing is staat eigenlijk wel vast, evenals het feit dat Miss Lister de Rawsons uiteindelijk te slim af zal gaan zijn. Er is geen situatie die ze niet aankan. Als de wereld van Game of Thrones Anne Lister in de gelederen had gehad, dan was het probleem van de White Walkers vast ook zo opgelost. Over Game of Thrones gesproken, de casting van Gemma Whelan als Annes nuffige zusje Marian is wel weer geniaal, aangezien Whelan als Yara Greyjoy in Game of Thrones zelf juist een soort Anne Lister speelt.

Dat de serie de scherpe randjes en echte eigenaardigheden van Anne heeft uitgevlakt is daarbij een gemiste kans. Zo had ze haar eerste liefde, Eliza, misschien niet eigenhandig in een psychiatrische inrichting weggestopt, maar deed ze er wel alles aan om haar daar te houden. En wat te denken van het uitgebreide tunnelsysteem dat ze speciaal voor haar bediendes onder het huis liet bouwen, zodat ze geen last van hen zou hebben?

Wanneer de nieuwigheid eraf is, zijn het vooral de mensen om Anne heen die blijven verrassen. Dat Anne anders is dan de meeste andere mensen uit de buurt, daar is iedereen het wel over eens. Maar waar niemand – behalve een enkele onnozelaar - aan twijfelt is aan haar intelligentie, kunde en scherpzinnigheid. De mensen die het dichtst bij haar staan accepteren haar zoals ze is, en wensen haar ook gewoon het beste. Een intiem onderonsje tussen Anne en haar tante, die uiteindelijk toch vooral hoopt dat Anne geluk vindt bij iemand, ongeacht de sekse, toont naast alle bravoure van Gentleman Jack ook een groot hart.

Gentleman Jack S01, nu te zien op HBO Max