First and Last S01E01-3: documentaireserie toont emotionele achtbaan van opsluiting

Angst, paniek, opgetogenheid en opluchting. Het zijn enkele emoties die verschijnen op de gezichten van de gevangenen. De zesdelige documentaireserie First and Last toont gedetineerden tijdens hun eerste en laatste moment van opsluiting. De opnames vonden plaats in de gevangenis van Gwinnett County, Georgia, in de Verenigde Staten.

Er zijn talrijke documentaires gericht op het gevangenisleven. Wat de makers van First and Last onderscheidt is dat ze niet zozeer het rechtssysteem veroordelen, maar de cultuur die dat systeem constant herstelt met nieuwe overtreders. Jaarlijks komen er gemiddeld 36.000 personen binnen. Ze worden eerst 48 uur vastgehouden in voorarrest. Als ze in die tijd geen borg geregeld hebben, gaan ze over naar algemene detentie.

Een verscheidenheid aan persoonlijkheden komt voorbij. Zoals de schuchtere achttienjarige Alex 'Slim' R. die met vrienden meereed, waarna bij hun aanhouding drugs en wapens in de auto werden gevonden. De oudere mannen zijn al gepokt en gemazeld door het systeem en willen dat hij de schuld op zich neemt. Ook zien we de voormalige ballerina Ariana T., die vastzit voor identiteitsfraude, maar gelooft dat het goed komt, omdat ze altijd positief is en wordt begeleid door de engelen.

Cinematograaf Tom Djokaj zit de gevangenen dicht op de huid. Meerdere shots zoomen in op schichtige ogen, voeten met goedkope sportsokken in dunne badslippers, en de ranzige omstandigheden in de cellen. Soms wordt een intiemer portret gecreëerd van de gedetineerde, door het verhaal te illustreren met persoonlijke foto’s.

Het is duidelijk dat veel van de gevangenen in een vicieuze cirkel zitten, die moeilijk te doorbreken is. Of het nu gaat om geweld, verslaving, generatiearmoede of een slechte jeugd. Een ieder gelooft in zijn eigen onschuld – ook al hebben ze hun daad bekend. Alle gedetineerden die vertrekken zijn er tevens van overtuigd dat ze de veranderingen zullen aanbrengen die ze, zoals uit het laatste segment van de aflevering blijkt, niet altijd waar maken.

De serie toont het mechanisme van een gevangenis zoals Gwinnett. Doordat de camera aanwezig is vanaf de inname, met het opnemen van vingerafdrukken, tot aan enkele uren voor het vertrek (en zelfs nadat de mensen zijn vrijgekomen), ben je erg bewust van de emotioneel beladen reis van de gedetineerden. Hierdoor komt First and Last in bepaalde segmenten manipulatief over. Desondanks is het een effectief kader om de verschillen en overeenkomsten tussen de mensen die de gevangenis betreden en verlaten te markeren.

De onderliggende boodschap van de documentaire is uiteindelijk toch empathie. Soms ben je inderdaad op de verkeerde tijd op de verkeerde plaats.