Dreigen algoritmes originele kunst om zeep te helpen?

Onlangs kreeg ik van Netflix een e-mail met een aantal aanbevelingen, waaronder de kitscherige datingshow The Circle. Ik ben daarentegen niet zo van de opgedirkte, talentloze narcisten die met elkaar vechten voor een plekje voor de camera. Dat de streamingdienst mijn smaak nog niet helemaal in de smiezen heeft is duidelijk.

Ik hoor het ook van andere abonnees, dat het algoritme dat nieuwe titels aandraagt soms hapert. In de nabije toekomst zouden algoritmes evenwel uitstekend mijn smaak in kaart moeten brengen. En hoewel dat goed is voor streamingdiensten – je wil abonnees zo lang mogelijk binnen je systeem houden – vraag ik me af in hoeverre mijn eigen keuzevrijheid er dan nog toe zal doen.

Dat mijn angst niet ongegrond is, werd onlangs onderschreven door filmmaker Martin Scorsese. De bekende cineast – wiens The Irishman ironisch genoeg bij Netflix te zien is – beklaagde zich over de wijze waarop ‘algoritmes het publiek ruïneren’. Zodra je iets hebt afgekeken start er alweer een nieuwe titel. Voor je het weet ben je uren verder, en niet per se ervaringen rijker. Het algoritme is een magnetronmaaltijd, het vereenvoudigt je leven; gemak dient de mens. Maar komen wij kijkers er straks überhaupt nog aan te pas als algoritmes scenario’s van films en televisieseries gaan schrijven?

Zodoende is het tijd om het heft weer in eigen handen te nemen. Gun jezelf en je brein de toestemming om creatief te zijn in het inventariseren van wat je smaak nu werkelijk is. Ga dus zélf kiezen wat je kijkt. En misschien moeten we wel meer gaan zien in plaats van kijken. Een actievere rol aannemen. De regie over ons leven weer in handen nemen. Research doen. Want, zoals een uiterst lucide Scorsese ooit opmerkte in een interview: ‘Films zijn voor mij geen films. Ze zijn het leven.’ Laat een zielloos, doods concept als een algoritme dus niet dicteren waar wij onze levensvreugde vandaan halen.

Tegelijkertijd vrees ik dat de definitie van kunst in het gedrang is dankzij algoritmes. Dat door algoritmes gemaakte kunst straks niet meer te onderscheiden is van menselijke kunst. Ik zie het zo: mensen kijken op een andere manier naar de verlangens van mensen dan algoritmes. Een algoritme bepaalt op basis van een keur aan parameters wat het beste bij je past; een mens vertrouwt eveneens op zijn intuïtie. Kan een algoritme die intuïtie, dat grillige artistieke inzicht, op een gegeven moment ook emuleren? Dat zou bijvoorbeeld betekenen dat een apparaat, uitgerust met een hypermodern algoritme, betere (en menselijkere!) schilderijen maakt dan Caravaggio.

Maar zover zijn we gelukkig nog niet. Er zijn namelijk ook streamingdiensten waar de mens het programma volledig bepaalt. Zoals MUBI, waar je elke dag dertig arthousefilms kan zien. Het is een summier maar zeer fijn aanbod met klassiekers en recente parels uit alle windstreken. Kan je ook niet meer beweren dat je door de bomen het bos niet kunt zien, zoals struinen door de Netflix-catalogus soms voelt.

Veel Netflix-abonnees, en daar schaar ik me ook onder, laten de door het algoritme gecreëerde aanbevelingen overigens gewoon links liggen. Maar hoe bepaal je dan wat je wil kijken? Mond-tot-mondreclame werkt nog altijd als een tierelier. Elkaar in de ogen kijken en advies uitruilen bij het koffiezetapparaat is zo oud als de mens zelf, daar kan geen enkel algoritme tegenop.