Dave Chappelle Equanimity: Bitterzoete exercitie

Komiek Dave Chappelle, door vele vakgenoten genoemd als de beste stand-up komiek ooit, keert na twee eerdere Netflix-specials, die vorig jaar uitkwamen, terug in het theater waar hij ooit doorbrak met shows als Killin’ Them Softly: Het Lincoln theater in Washington D.C. Daar hangt de grote 'C', van de zelfbenoemde superheld (die een kleine 'C' op zijn spijkerjack draagt). Hij vertelt dat hij na zijn twee nieuwe voorstellingen weer voor een tijd uit de publiciteit zal treden: ‘It’s time to Make America Wait Again.’ Waarom? Chappelle vervolgt: ‘Because I’m to goddamn good at it.’ Oftewel: er valt niets meer te behalen. En ook de buit is binnen.

Met een vape pen in zijn hand, waar hij zo nu en dan aan lurkt, vertelt hij dat hij zo getalenteerd is dat hij grappen omgekeerd schrijft: ‘Ik begin met de clou.’ Die clou – iets met een pussy – komt na een uitvoerige anekdote dan ook onverwachts voorbij. Waarmee Chappelle illustreert dat hij een meesterverteller is, die al tierend en schmierend het publiek aan zich bindt. Ook zijn jeugd komt voorbij: ‘Ik groeide op in een witte omgeving.’ Hij vertelt hoe het ‘witte eten niet overheerlijk’ was. Tijdens een ander met nostalgie overladen observatie komt Chappelle’s Show ter sprake: de sketchshow waar de komiek tussen 2003 en 2006 furore mee maakte.

Dan kan de in sommige kringen controversiële grappenmaker het niet laten om zijn critici te benoemen: leden uit de transgendergemeenschap. Die ontdekten in zijn vorige werk, dat dus vorig jaar verscheen, een zekere dubieuze houding van de komiek ten opzichte van genderverhoudingen. Maar, zo stelt hij vastberaden, ‘Ik maak iedereen belachelijk’. Dan volgt een tenenkrommend stukje over ‘het afsnijden van penissen’, waarop Chappelle, zoals zijn handelsmerk betaamt, de focus verlegt naar de slavernij. ‘Hoe je je van binnen voelt is pas interessant geworden sinds witte mannen het willen.’

De naamsverandering van Cassius Clay naar Muhammed Ali, dat was gedenkwaardig, ten opzichte van de sekseverandering die Caitlyn Jenner overweegt. Zo lijkt Chappelle te suggereren. Zo’n vergelijking is eigenlijk nogal smakeloos, en het zal geen wonder zijn als hij met dergelijke statements opnieuw bekritiseerd zal worden. Vooral als hij vertelt hoe hij ‘vrouwen niet begrijpt’, evenals transseksuelen. Kan hij het niet, of wil hij het niet? Hij verschuilt zich opnieuw achter de mores van komedie. Zo van: alles is geoorloofd. Dat is ook zo, maar de terechte kritiek is evenwel een logisch gevolg.

In de laatste akte belandt Chappelle bij zijn specialisme: het bekritiseren van Donald Trump. En ook het vergoelijken van bepaalde opmerkingen die hij bezigde, waaronder als gastpresentator van Saturday Night Live (toen hield hij een defaitistische speech waarin hij voorstelde om Trump een kans te geven). Hij verdedigt zichzelf: ‘Natuurlijk heb ik op Hilary gestemd.’ Dat haar campagne mislukte, vat hij samen in een eigenaardige analogie: ‘Het is alsof je Halle Barry beft terwijl ze in je gezicht een scheet laat. Het is bitterzoet.’ Net zoals Chappelle’s voorstelling. Zoet als het gaat om zijn politieke grappen, bitter als het gaat om zijn achterhaalde houding ten opzichte van diversiteit.

Lees ook: Dave Chappelle: The Bird Revelation: Chappelle zit pijnlijk fout