Cosmos S1: een sprookjesachtige reis door de wetenschap

 

In 1980 produceerde astrofysicus Carl Sagan Cosmos: A Personal Odyssey waarin hij grote wetenschappelijke vragen op toegankelijke wijze besprak. Het werd de meest succesvolle tv-serie in de geschiedenis van de Amerikaanse publieke televisie, en Sagan werd de held van veel wetenschappers in spé.

Na zijn dood in 1996 probeerde Sagan’s weduwe een nieuwe versie van Cosmos van de grond te krijgen. Dat is nu eindelijk gelukt, met Neil DeGrasse Tyson in Sagan’s rol van presentator. DeGrasse Tyson heeft zijn bekendheid voor een groot deel te danken aan sociale media. Veel fans kennen hem bovenal van zijn Twitteraccount waarin hij op humoristische, maar ook soms ietwat pedante, wijze kritiek levert op wetenschappelijke onnauwkeurigheden in populaire films. Het opvallendste aan ‘zijn’ Cosmos is dan ook de ouderwetse, ingehouden toon van de serie. Cosmos heeft totaal geen behoefte om hip te zijn. Tyson leidt ons door de geschiedenis van de wetenschap alsof hij een lieve oom is die een verhaaltje voor het slapen gaan vertelt. De makers zijn ervan overtuigd dat de grootse verhalen genoeg zijn om onze aandacht vast te houden. Daar hebben ze gelijk in.

Tyson beschikt natuurlijk wel over meer mogelijkheden om deze verhalen te vertellen dan Sagan. Zo wordt er volop gebruik gemaakt van animatie om Newton, Gallileo en alle andere pioniers tot leven te brengen. Daarnaast maakt Tyson veelvuldig gebruik van special effects, zeker wanneer hij zijn favoriete onderwerp, de ongekende grootsheid van het heelal, bespreekt. Daarbij valt hij soms iets te vaak in herhaling, maar de serie weet zijn ontzag zo goed op de kijker over te brengen dat het niet uitmaakt. Wanneer Tyson staand op de ringen van Saturnus over de planeet vertelt zou je wensen dat je Cosmos in de bioscoop kon zien, en dat NASA niet zou bezuinigen.

De grootste kracht van de serie is echter dat Tyson toont hoe zeer de maatschappij en de wetenschap met elkaar verbonden zijn. Tyson toont constant dat wetenschappelijke vooruitgang alleen echt mogelijk is in een open maatschappij waarin we over grenzen durven heen kijken, open staan voor nieuwe ideeën, en kritiek kunnen hebben op de gevestigde orde. Bevraag en bewonder is zijn boodschap. Zelfs de meest onbenullig lijkende ideeën kunnen onze wereld veranderen. Tot slot nog een punt van kritiek. De serie kijkt iets te veel vanuit een westers oogpunt naar de geschiedenis van de wetenschap. De makers vergaten vaak de bijdragen van Chinese, Arabische en Russische wetenschappers. Zo is er terecht veel lof voor de Apollo-missies en wordt John F. Kennedy’s beroemde ‘ We choose to go to the moon ’-toespraak geciteerd, maar laat de serie na te melden dat een jaar eerder Yuri Gagarin de eerste man in de ruimte was.