Column: The Witches: heksen en jeugdtrauma’s

De eerste films (en series) die je als kind slapeloze nachten bezorgden draag je altijd bij je. Zo zag ik op een jonge, beïnvloedbare leeftijd een aflevering van The Storyteller (‘The Soldier and Death’). Niet alleen de uitbeelding van de Dood (het hoofd van een baby met helblauwe ogen) bleef me bij, maar ook het einde van het verhaal. Een soldaat weet de Dood in zijn magische plunjezak te vangen, waardoor niemand ter wereld meer sterft. Wanneer hij de Dood, onder druk, weer vrijlaat, kan iedereen sterven, behalve de soldaat zelf.

Ik zal ook vast niet de enige zijn die psychologisch getekend raakte door het einde van Who Framed Roger Rabbit (1988), waarin Judge Doom (Christopher Lloyd) zich ontpopt tot een psychopathisch tekenfilmfiguur, inclusief intense rode ogen en een hysterische piepstem. De plotlijn dat personages zich – letterlijk – dood konden lachen was een extra bonus.

De grootste stempel drukte The Witches uit 1990 (ik weet het, het waren drie traumatische jaren). Niet alleen was Angelica Huston majestueus angstaanjagend als de Opperheks, maar regisseur Nicolas Roeg (die in 1973 Venetië nog onveilig maakte in de volwassen psychologische horrorfilm Don’t Look Now) pakte ook perfect de onheilspellende sfeer. Want de kinderboeken van Roald Dahl toonden één ding als geen ander: de wereld is vooral voor kinderen een wrede en meedogenloze plek.

Het meest angstwekkende moment was niet eens een heel gewelddadige. Oma (Mai Zetterling) vertelt over haar buurmeisje Erica, dat op een dag spoorloos verdween, om niet veel later op mysterieuze wijze in een schilderij op te duiken (denk hier een ijl stemmetje dat klagelijk ‘mama’ en ‘papa’ roept bij). Elke dag bevond Erica zich ergens anders op het schilderij, al zag niemand haar bewegen. Ze werd met de jaren ook ouder, tot ze op een dag was verdwenen.

Een remake hoefde er van mij niet per se te komen, maar ik gaf de film het voordeel van de twijfel. Niet alleen is de film gemaakt door Robert Zemeckis, van Who Framed Roger Rabbit, het script is ook mede geschreven door Guillermo del Toro, die in zijn sprookje Pan’s Labyrinth (met de ‘Pale Man’) al liet zien niet bang te zijn om kinderen – en volwassenen – de stuipen op het lijf te jagen.

Het eindresultaat is, u raadt het waarschijnlijk al, teleurstellend. Het is alsof Zemeckis en co opeens niet meer durfden te vertrouwen op wat kinderen wel en niet aankunnen. En dan heb ik het nog niet eens over de drie vrolijk ronddansende en zingende muizen, die ook zo auditie zouden kunnen doen als stunt doubles van de Chipmunks (eentje heeft er de stem van Kristin Chenoweth). Zo wordt de anekdote over het meisje in het schilderij het verhaal van een vriendinnetje dat in een koddige kip verandert. Zou je na het bezeten optreden van Lloyd in Roger Rabbit nooit meer helemaal hetzelfde naar Doc Brown in Back to the Future kunnen kijken; de vertolking van Anne Hathaway als de Opperheks is juist zo dik aangezet dat ze er nog net niet bij knipoogt en roept: ‘Eng hè?’

Na de beroemde (of beruchte) transformatiescène, waarin eerst Bruno en daarna de jonge hoofdrolspeler in een muis verandert, haakte ik definitief af. Alsof door bloeddorstige heksen in een muis veranderd te worden al niet erg genoeg is, schepte Dahl er ook nog een groot genoegen in om in detail uit te weiden over hoe pijnlijk het proces zelf wel niet was. Dat het voelde alsof er een ketel kokend water in je keel gegoten wordt, dat je huid begint te krimpen en je lichaam wordt samengeperst als een sinaasappel. Roeg maakte de gruwelen zichtbaar. Bruno’s transformatie is angstaanjagend. Er komt rook uit zijn mond en zijn oren, Bruno schudt en rammelt als een op hol geslagen mensenmachine. Zijn hoofd lijkt te groot, zijn nek veel te dun. Wanneer de metamorfose voltooid is, voelt het als een verlossing. Hoe anders gaat het in de Zemeckis-versie: er komt wat stoom uit de oren en poef!: Bruno is een muis.

Natuurlijk, ik ben zelf al lang geen kind meer, en het blijft altijd moeilijk in te schatten waar kinderen nachtmerries van krijgen, zo ontdek ik ook elke keer opnieuw met mijn eigen zoon. En de brede krokodillengrijns van de Opperheks zal vast al wat tere kinderzieltjes verhard hebben, zodat ze straks op latere leeftijd beter bestand zijn tegen Pennywise in It. Maar eigenlijk wens ik kinderen gewoon een beter eerste jeugdtrauma toe.