Column: Mulan en de Mako Mori test

Per toeval hoorde ik een jaar geleden van de Mako Mori test. De Bechdeltest kende ik al langer. Die term komt uit een strip uit 1985 van Alison Bechdel, die liet weten dat ze, om te besluiten of ze wel of niet naar een film zou gaan, eerst keek of ze voldeden aan de volgende drie criteria: 1) er zitten twee vrouwelijke personages in met een naam die 2) samen in dezelfde scène spelen en 3) praten over iets anders dan een man. Bechdel wist het toen natuurlijk nog niet, maar uiteindelijk groeiden haar criteria uit tot de Rorschachtest van het feminisme in populaire cultuur, die overigens ook goed bleken te werken in andere variaties, bijvoorbeeld door ‘vrouwelijk’ te vervangen door ‘Afrikaans-Amerikaans’ of ‘queer’ en door ‘man’ te vervangen door ‘witte’ of ‘hetero’.

Het lijkt ook een redelijk lage drempel om te halen. Toch zijn er nog steeds schrikbarend veel Hollywoodfilms die zelfs over dit drempeltje al struikelen. Een heilige graal is de test overigens niet. Films zoals Gravity en Jackie Brown komen niet door de test, maar bevatten wel ijzersterke vrouwelijke personages. Zelfs Bechdel zelf gaf later toe dat, als ze zichzelf heel strikt aan haar eigen regels zou houden, er bijna geen films overbleven om te kijken.

Onlangs kwamen er geluiden voor een nieuwe maatstaf: de Mako Mori test, gebaseerd op het personage in Pacific Rim van Guillermo del Toro. Om hieraan te voldoen moet een film of tv-serie op zijn minst één vrouwelijk personage hebben met een onafhankelijke plotlijn die niet in dienst staat van een mannelijke plotlijn. Ook Mako (Rinko Kikuchi) heeft geen vrouwelijke tegenspelers om mee over niet-mannen-gerelateerde zaken te sparren, maar is in haar verhaal wel de gelijke van tegenspeler Raleigh ( Charlie Hunnam ).

De Mako Mori test geeft een breder kader, waarin zelfs een aantal klassieke Disney-prinsessen, zoals Ariël uit De Kleine Zeemeermin (die, voor ze prins Eric ontmoette, al aangaf liever een mens te zijn) en Sneeuwwitje (die niet wil worden doodgemaakt door haar jaloerse stiefmoeder) wel de eerste horde halen. Toch zal niemand deze dames zien als vaandeldragers van feminisme en zelfredzaamheid. De meer onafhankelijke Disney-prinsessen kwamen later, zoals Elsa (Frozen), Tiana (The Princess and the Frog), Rapunzel (Tangled) en Moana. Al eindigden Tiana en Rapunzel wel weer met een traditioneel happy end (want een leuke man).

Daarvoor was er nog een eerder Disney-meisje dat uit de traditionele prinsessendwangbuis probeerde los te breken: Mulan (1998). Mulan (stem van Ming-Na Wen, Agents of S.H.I.E.L.D.) was destijds de antithese van de Disney-prinses die lijdzaam wacht tot ze door een prins wordt ontdekt. Zij neemt juist het heft in eigen handen, door zich – vermomd als man - aan te melden als soldaat bij het Keizerlijke Leger. Maar aangezien de enige vrouwelijke tegenspelers met naam haar moeder en oma zijn die alleen maar bezig zijn met het vinden van een toekomstige echtgenoot, doorstond ook Mulan destijds de Bechdeltest niet. De Mako Mori test haalt ze weer wel, zij het net. Ze meldt zich aan bij het leger om haar invalide vader te ontzien, maar ontworstelt zich zo wel van het stereotiepe beeld van de volgzame huisvrouw.   

Geslaagd of niet, tijdens het herkijken blijkt Mulan toch niet zo vooruitstrevend als het ruim twintig jaar geleden leek. Onder andere wat betreft het personage van Mushu (stem van Eddie Murphy), een rode draak met een grote mond en een fragiel ego, die Mulan bedreigt met eeuwig eerverlies voor haar familie wanneer ze hem een pets verkoopt na een schunnige opmerking (waarna zij hem zelfs excuses maakt). Aan het einde krijgt Mulan na al haar verdiensten een plekje in de Keizerlijke Raad aangeboden, maar opteert ze toch voor een rustig leven thuis, hoogstwaarschijnlijk met de leuke generaalszoon Shang (BD Wong) aan haar arm. 'Ik ben al lang genoeg van huis weggeweest', antwoordt ze. Voor een vrouw is dat antwoord genoeg.

Nu op 4 september bij Disney+ – tegen betaling – de live-action variant verschijnt, is natuurlijk de grote vraag: hebben ze hiervan geleerd? Het aanstellen van Niki Caro als regisseuse was al een goed teken. In haar eerdere speelfilm The Whale Rider raakte Caro al aan soortgelijke thema’s, waarin een Maori meisje (Keisha Castle-Hughes) worstelt met de zeer traditionele (lees: rigide) opvattingen van haar opa wat betreft de rol van een vrouw. Ging animatie-Mulan bij de Mako Mori test met de hakken over de sloot, live-action Mulan (Yifei Liu) slaagt met vlag en wimpel. En met de nieuwe toevoeging van Li Gong als tweede sterke vrouw geeft Caro ons een film die zelfs Alison Blechdel zonder gewetensbezwaren kan gaan kijken.