Column: de urgente voortekens van sciencefiction

In zijn in 2018 verschenen boek The Sky Is Falling!: The Unexpected Politics of Hollywood’s Superheroes and Zombies benadrukt filmjournalist Peter Biskind dat het historisch gezien ook vaak de Amerikaanse politiek was die beïnvloed werd door Amerikaanse popcultuur, en niet vice versa. Daarmee doelt hij natuurlijk op bepaalde speelfilms: denk bijvoorbeeld aan de paranoiatrilogie van Alan J. Pakula (waarvan All the President’s Men uit 1976 het meest bekend is) waarin de suggestie wordt gewekt dat afluisterpraktijen in de toekomst een grote rol gaan spelen – en dat blijkt, anno 2021, ook het geval.

Vorige week zag ik in het nieuws dat de Amerikaanse republikeinse senator Ted Cruz in zijn podcast had beweerd dat 'in veel films de klimaatactivisten de bad guys zijn'. Hij verwees naar de Marvel-reeks The Avengers , en naar het HBO-drama Watchmen , zo bleek. Hij had het evenwel verkeerd geïnterpreteerd; de makers schroomden niet om hem dit even vurig mee te delen. En wie beide titels kent weet dat er een onderliggend streven bestaat naar een betere, gezondere wereld. Het is niettemin geestig dat de republikein niets begrijpt van dystopieën, en dat die juist zijn bedoeld om de kijker te waarschuwen voor toekomstige misère in de echte wereld.

Maar zoals ik in het begin van mijn recensie van het maandag verschenen sciencefictiondrama Soulmates schrijf: 'Goede sciencefiction oogt ver weg en dichtbij tegelijk.' Een ver-van-mijn-bed-show die in een oogwenk de bittere realiteit kan zijn. Soulmates haakt in op het idee dat we tegenwoordig algoritmes nodig hebben om een partner, een date of een scharrel te vinden. Om gelukkig te worden of te zijn. Waarmee spontane verliefdheid voor de gebruikers van Soul Connex, een test die je je perfecte lovematch aanreikt, tot het verleden zal behoren; waarmee alle menselijkheid in zekere zin uit de liefde en uit het leven sijpelt.

Je perfecte lovematch kan bovendien overal ter wereld wonen, waarop mensen hun hele hebben en houden bij het grofvuil zetten en blind afreizen naar hun nieuwe hoop. Dit lijkt ridicuul en kolderiek, maar dat is het natuurlijk helemaal niet. Mensen zoals ik, die hun partner vonden binnen een actieradius van 20 kilometer van hun ouderlijk huis, worden steeds zeldzamer, en dat is geen enkel probleem. Maar Soulmates roept wel de vraag op: luister je nog naar je innerlijke zelf? Of vertrouw je op de cijfertjes die je krijgt van de smartphone in je handen?

Hetzelfde geldt voor het bedrijven van politiek, dat ingrijpend is veranderd door populaire cultuur. Deze door Biskind omschreven ontwikkeling houdt vrij vertaald in dat politici zich graag spiegelen aan protagonisten uit populaire films, vaak onbewust. Zo krijg je dat uiterlijk prevaleert boven inhoud en dat oneliners prevaleren boven diepe overtuigingen. In dat opzicht moeten we de invloed van populaire cultuur, van films en televisie, niet onderschatten. We moeten Soulmates in dat opzicht óók zien als een waarschuwing: dit is een dystopie, over een wereld waar het gras áltijd groener is bij de buren. Hoewel Ted Cruz allicht blij zal zijn met al die nieuwe huwelijken, die zich in Soulmates ineens aandienen.