Column: de schurk in je eigen verhaal

----- Let op: spoilers voor mensen die Homecoming S02 nog niet helemaal gezien hebben -----

‘Ik heb iets gedaan. Ik kan het niet verwoorden, maar ik voel het!’

Aan het einde van het tweede seizoen van Homecoming (nu te zien bij Amazon) ontdekt Jackie (Janelle Monáe), de vrouw die aan het begin van het seizoen wakker werd met geheugenverlies in een bootje op een meer, wat wij de kijker ook niet meteen wisten: Jackie is niet het slachtoffer, en al helemaal niet de held, van dit verhaal.

Deze onthulling raakt aan een interessant terugkerend principe in fictie, ongeacht of het nu om boeken, films of series gaat. De persoon wiens perspectief we volgen identificeren we automatisch als de held. Veel makers maken dan ook dankbaar gebruik van dit hardnekkige vooroordeel, denk aan Amy in het boek en de film Gone Girl, of Leonard in Memento.

Maar wat ik hierbij zelf eigenlijk nog interessanter vind is de wetenschap dat, zelfs al stel je als kijker of lezer met terugwerkende kracht je eerste (positieve) indruk bij, de Amy's en Leonards zichzelf eigenlijk nooit als de slechterik zien. ‘Niemand is de schurk in zijn eigen verhaal. Daar zijn we allemaal de held’, aldus George R.R. Martin, de man van Game of Thrones die ons naast Tyrion, Arya en Jon, ook Joffrey, Cersei en Ramsay gaf.

Sterker nog: vanuit personages zoals Thanos, Blofeld en Walter White bezien zijn juist de goeieriken zoals de Avengers, James Bond en Hank Schrader de antagonisten. Dat verklaart wellicht ook de populariteit van boeken zoals Wicked en films zoals Maleficent, waarin een sprookje juist wordt belicht vanuit het perspectief van de ‘slechterik’. Daarbij volgt het verhaal eigenlijk wel bijna altijd hetzelfde riedeltje. De slechteriken zijn niet van zichzelf in en in slecht, maar worden vooral verkeerd begrepen.

Vele malen zeldzamer zijn de momenten waarop de ‘protagonisten’ zich daadwerkelijk realiseren dat ze eigenlijk de schurk zijn. De gouden standaard daarbij is nog steeds My Best Friend’s Wedding uit 1997, waarin Julianne/Julia Roberts alles op alles zet om haar oude vlam Michael/Dermot Mulroney te doen inzien dat zij, en niet de parmantige Kimmy/Cameron Diaz, de ware is. Om uiteindelijk te ontdekken dat zij niet de heldin is die er met de prins vandoor gaat, maar de ‘andere vrouw’. Zoals haar beste vriend, gespeeld door Rupert Everett, het beknopt weet te verwoorden: ‘Michael rent achter Kimmy aan, jij achtervolgt Michael. Wie rent er achter jou aan? Niemand!’

In het eerste seizoen van Crazy Ex-Girlfriend (te zien bij Netflix) ervaart hoofdrolspeelster Rebecca Bunch (Rachel Bloom) een soortgelijke revelatie. Na al haar gekonkel en bekokstoof lijkt haar doel – haar vroegere vakantieliefde Josh (Vincent Rodriguez III) wegkapen bij zijn hooghartige vriendinnetje Valencia (Gabrielle Ruiz) – binnen handbereik. Maar waarom verloopt alles dan toch anders dan verwacht? Haar spiegelbeeld zingt haar het antwoord toe: ‘Ik ben de schurk in mijn eigen verhaal, ik ben het kreng aan de zijkant van de filmposter.’

Met Homecoming mag Jackie zich bij Julianne en Rebecca voegen, al is er bij haar geheugenverlies nodig om te zorgen dat ze eindelijk eens echt kritisch naar zichzelf kijkt. Zo blijkt ze niet Jackie te zijn, maar Alex, een gehaaide ‘fixer’ die erg goed is in het dusdanig manipuleren van haar slachtoffers, dat deze denken dat de keuze die ze vervolgens maken hun eigen idee is. Maar bij haar laatste doelwit, Walter Cruz (Stephan James), gaat het mis. De injectiespuit met een goedje dat bij hem zijn hele geheugen had moet wissen komt per ongeluk in haar eigen arm terecht. Maar zelfs al kan ze zich niets meer van haar oude leven herinneren, ze voelt dat ze iets vreselijks heeft gedaan. ‘Je deed het voor ons’, bezweert haar partner, Audrey (Hong Chau), haar. Maar voor de nieuwe Alex is het duidelijk: wat zij probeerde te doen was geen heldendaad, maar een schurkenstreek.