City of Joy: veerkracht, vreugde en vrouwenpower in een verscheurd Congo

Een naam als City of Joy klinkt nu niet direct als de meest passende keuze voor een gemeenschap voor mishandelde vrouwen. Maar na de 74 minuten durende documentaire van Madeleine Gavin kan je het niet ontkennen: op dit kleine stukje grond zijn de Congolese meisjes en jonge vrouwen – van tussen de achtien en dertig jaar - vrij. Iets wat buiten de bewaakte muren niet gezegd kan worden.

Allemaal zijn ze, in meer en mindere mate, slachtoffer van oorlogsgeweld. Van een oorlog die officieel in 2003 ten einde is gekomen, maar die op veel plekken in de Democratische Republiek Congo nog steeds doorwoekert. De reden? De grote hoeveelheden aan kostbare ‘conflictmineralen’ als goud en coltan (een belangrijk component in elektronica) die in Congo en masse door buitenlandse bedrijven (waaronder ook Nederlandse) uit de grond worden gehaald. Voor die partijen is een land in chaos natuurlijk ideaal. Stel je voor dat de Congolezen zelf iets met hun eigen rijkdommen zouden willen doen!

Verkrachting, zo vertelt Christine Schuler-Deschryver, samen met gynaecoloog Denis Mukwege en Eve Ensler (schrijfster van De Vagina Monologen) één van de drie oprichters van City of Joy, is daarbij een handig oorlogsinstrument: vermoord, vermink en verkracht alle vrouwen in de dorpen rondom de mineraalmijnen, en de dorpen lopen vanzelf leeg.

De overlevende vrouwen vertellen in City of Joy de meest afschuwelijke verhalen, maar wat vooral blijft hangen is hun veerkracht en levenslust. Vooral die van Jane, die zeven jaar in een ziekenhuis doorbracht na haar ‘ontmoeting’ met een militie. Voor de meeste vrouwen is City of Joy een tussenstop, waar ze, onder de naam ‘Vagina Warrior Program’, leren zichzelf verder te ontwikkelen, te verdedigen en van zichzelf, en van hun vagina (‘cuma’), te houden, ook als daar bij velen weinig meer van over is.  

Als kijker blijf je achter met twee wringende sensaties: diep respect voor de vrouwen die een veilig thuis hebben gemaakt en gevonden op één van de slechtste en gevaarlijkste plekken op aarde om een vrouw te zijn. En de beschamende wetenschap in een plek op de wereld te leven die zich er niet om lijkt te bekommeren.