Black Earth Rising S01E01-02: witte schuld

Een witte aanklager van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag, Eve Ashby (Harriet Walter), vertelt tijdens een publieke bijeenkomst in een zaaltje ergens in Engeland over haar werk. Tegen het einde volgt een vragenronde. Een zwarte man in het publiek zegt: ‘Wat motiveert je om deze neokoloniale nonsens te verkondigen?’ Ashby dient de man van repliek en pareert met zoiets als ‘we gaan waar we nodig zijn’. De man weerlegt: ‘Toevallig elke keer in Afrika dus?’ De man bedoelt met deze vinnige observatie dat juristen als Ashby zich vooral toeleggen op het veroordelen van oorlogsmisdadigers uit Afrika.

Showrunner Hugo Blick laat zijn dramaserie beginnen met een onverwachte dosis 'white guilt'. Idealisten als Ashby, die lijden aan deze witte schuld, zijn zoals de man uit het publiek proclameert, voorbeelden van het ‘westerse paternalisme’. Ze willen zich vanuit schuldgevoelens over het koloniale verleden manifesteren als morele weldoeners. De man vervolgt door te stellen dat ‘Afrikaanse problemen’ kunnen worden opgelost met ‘Afrikaanse oplossingen’. Als je deze stelling toepast op de serie zelf, Black Earth Rising, dan rijst de vraag: waarom staat er hier geen zwarte Afrikaan aan het roer, maar een witte Brit? Een Brit die bovenal nogal opzichtig strooit met clichés over racisme en de perceptie van de zwarte mens.

Zo vindt Ashby dat haar zwarte dochter Kate (Michaele Coel), geadopteerd na de genocide in Rwanda, meer Brits is dan Rwandees. Zo van: wij witte burgers van Groot-Brittannië hebben je omarmd. Maar eigenlijk zegt ze hiermee: het kolonialisme sijpelt door in het heden. Black Earth Rising draait om Kate Ashby, die zelf ook als jurist werkt aan internationale zaken, en die in conflict raakt met haar adoptiemoeder Eve, die een Tsutsi-officier wil laten veroordelen die in de ogen van Kate juist in 1994 een bijdrage heeft geleverd aan de beëindiging van de genocide. Als een jammerend kind probeert de 28-jarige jurist haar moeder over te halen om de zaak te staken (de moeder-kind-verhouding is nogal pervers).

Onderwijl wordt er geschakeld naar Rwanda (tegenwoordig trouwens een populaire toeristische bestemming, ironisch genoeg) waar VN-soldaten met elkaar kissebissen over mogelijk gespotte oorlogsmisdadigers (en er is ook een rol van John Goodman als strafpleiter). Gek genoeg vinden er in de eerste twee afleveringen geen scènes plaats in Den Haag. Londen is het epicentrum waar menig gesprek plaatsheeft, en mijn hemel, wat wordt er een hoop gesproken in het drama. Ook de wet van Godwin (alles vergelijken met het nazisme) passeert de revue, om maar aan te geven hoe ernstig de zaak is. En ook andere tenenkrommende momentjes vallen op (een VN-majoor krijgt van een zwarte arts te horen dat zijn moedervlek geen huidkanker is, maar wil eenmaal thuis toch een second opinion).

Als je de oorlogsmisdaden in Afrika, en overal ter wereld, wil onderzoeken dan zul je misschien ook eens Afrikanen de mogelijkheid moeten geven om als strafpleiters bij het tribunaal de lijnen uit te zetten. En dan zul je als omroep of producent – Black Earth Rising werd uitgezonden bij de BBC en is nu bij Netflix te zien – Afrikaanse scenaristen de kans moeten geven om hún verleden en hun visie te mogen verbeelden. Misschien is dit wel een te idealistische gedachte, maar het zou evenwel een mooie kans zijn om een positieve wending te geven aan de witte schuld.