1983 S01E01-02: boeiende intriges

1983 was het jaar waarin in Nederland de cd, de compact disc, werd geïntroduceerd, Freddy Heineken werd ontvoerd, en de AEX werd opgericht. 550.000 duizend Nederlanders demonstreerden tegen de mogelijke vestiging van kruisraketten op ons grondgebied. In Polen gingen mensen van Solidariteit, de vakbond van Lech Walesa, de straat op. 1983 was het jaar waarin de toekomstige Poolse president de Nobelprijs voor de vrede werd toegekend. Voor de communistische Sovjet-Unie waren dit tekenen aan de wand: het zou niet lang meer duren voordat het IJzeren Gordijn passé zou zijn. In de eerste Poolse Netflix Original 1983 blijft het communisme in Polen echter voortduren.

Op 12 maart 1983 vinden in Warschau en Krakau twee (gefictionaliseerde) aanslagen plaats. Twintig jaar later wordt het bloedbad herdacht in een staat die nog steeds wordt gedomineerd door de Communistische Partij. In deze parallelle wereld, in 2003, is Al Gore president van de Verenigde Staten (die alsnog in oorlog verkeren met Irak). Polen heeft een spoorlijn aangelegd naar haar ideologische partner Vietnam. En er is in Tsjetsjenië een opstand gaande. De Koude Oorlog is springlevend. Evenals het Poolse verzet: in het geniep drukken dissidenten met de hulp van drukpersen blaadjes die de kwade intenties van het regime moeten blootleggen.

Rechtenstudent Kajetan (Maciej Musial) ontdekt tijdens het afronden van zijn proefschrift per abuis een overheidscomplot, en wil deze informatie gaarne delen met politie-inspecteur Anatol (Robert Wieckiewicz). Hun afspraak in een restaurant blijkt een valstrik, en een arrestatieteam verschijnt ter plaatse. Dit blijkt de opmaat naar een groots kat-en-muisspel, dat qua politieke thematiek af en toe wel wat weg heeft van House of Cards : donkere sets, film noir-achtige belichting en boeiende intriges. Die vergelijking komt niet uit de lucht vallen: Agnieszka Holland, die als regisseur betrokken was bij de Netflix-hit, is één van de vier vrouwelijke regisseurs van 1983.

Samen met haar dochter Kasia Adamik en twee andere erkentelijke filmmakers sloegen ze de handen ineen met showrunner Joshua Long, die vast en zeker kennis heeft genomen van Poolse cinema uit de jaren tachtig. Menig scène doet denken aan indringende films, zoals Blind Chance (1987) van Krzysztof Kieslówski. Verder hebben de makers gekozen voor een soort quasi-futurisme: in sommige sets valt de communistische, sobere stijl op, maar in andere gevallen blijkt men in 2003, ten aanzien van smartphones en massasurveillance, al een stap verder dan wij in 2018.

Dat is natuurlijk ook interessant, dat speculeren – net als bij The Man in the High Castle , of in Back to the Future : die what if-vraag. Het enige probleem dat zich in 1983 openbaart is de vraag hoeveel niet-Poolse kijkers affiniteit hebben met een uiterst Poolse thriller.