Alles over series, tv en film. Vanaf de redactie van de VARAgids.

Zomerbio: Steven Spielberg (The Sugarland Express)

  •  
07-08-2016
  •  
leestijd 6 minuten
  •  
71 keer bekeken
  •  
Movie stills
De hele zomer leest De Lagarde de beste en opmerkelijkste filmbiografieën. Aflevering 5: Steven Spielberg ten tijde van The Sugarland Express.
 
Hij was de onbetwiste supernerd van zijn generatie. Waar collegaregisseurs als Martin Scorsese, George Lucas en Brian De Palma zich laafden aan seks, drugs en rock-’n-roll, was de jongere Steven Spielberg monomaan bezig met het maken van films. Van interesse in meisjes was lange tijd geen sprake, en aan drugs deed hij helemaal niet, zou hij aan diverse biografen vertellen. Spielberg: ‘Ik heb nooit LSD, mescaline, cocaïne of iets in die richting gebruikt. Maar ik heb het drugstijdperk wel van dichtbij meegemaakt; veel van mijn vrienden waren er druk mee. Het kwam geregeld voor dat ik in een kamer tv zat te kijken, terwijl mijn vrienden bezig waren om de muren te beklimmen.’
We bevinden ons in het begin van de jaren 70, en de Amerikaanse film beleeft een uiterst opwindende bloeiperiode, die de naam ‘New Hollywood’ zou krijgen. Het oude Hollywoodsysteem, waarin brave films werden gemaakt binnen het traditionele studiosysteem, liep in de jaren 50 op z’n laatste benen. Tegelijkertijd was in Europa de auteursfilm in opmars: films waarin de regisseur niet alleen de technische uitvoerder, maar ook de kunstenaar is die zijn unieke visie in de film legt. Jonge Amerikaanse filmmakers lieten zich hierdoor zwaar beïnvloeden. Samenvallend met de rock-’n-roll en de hippies, en de roerige politieke tijden in de VS (Vietnam, Watergate), ontstond zo het Nieuwe Hollywood. Het resulteerde in talloze nieuwe filmklassiekers, zoals Easy Rider (1969, Dennis Hopper), A Clockwork Orange (1971, Stanley Kubrick), The Godfather (1972, Francis Ford Coppola), Chinatown (1974, Roman Polanski) en Taxi Driver (1976, Martin Scorsese). Stuk voor stuk harde films, duister en somber van aard. Vaak ook zonder een happy end, een revolutionair gegeven dat brak met oude studiowetten.
De haaienfilm Jaws uit 1975 zou het grootste wapenfeit van Steven Spielberg uit deze periode worden. Hoewel Spielberg overduidelijk deel uitmaakte van de New Hollywood-generatie, is hij ook het buitenbeentje ervan: Spielberg was minder duidelijk een auteur, hij maakte mainstreamfilms, die vaak wél een happy end kregen. De bevriende actrice Margot Kidder zei hierover: ‘Steven was onschuldiger en minder complex dan Marty (Scorsese) of Brian (De Palma), en dat zie je duidelijk terug in zijn films. Hij was veel normaler dan wij; bij ons zag je onze neuroses terug in het werk. Steven was nooit verslaafd, buitensporig of rebels.’
Het is opvallend dat Steven Spielberg later zo ‘normaal’ zou worden gevonden, want in zijn kinderjaren was hij dat allerminst. Spielberg werd in 1946 geboren in een joods gezin in de noordoostelijke stad Cincinnati. Op zijn negende verhuisde de familie naar Phoenix, Arizona. Hiermee kwam Steven, een iel jongetje met een smal gezicht en enorme oren, middenin het ‘echte’ Amerika terecht, tussen de rednecks en de hillbillies. Op school was Steven vanaf het begin dan ook de buitenstaander. ‘Ik was mager en had acne. Ik was het watje tussen de sportjongens,’ zoals hij het zelf omschreef. De loner Steven bracht meer tijd door in de bioscoop dan op het sportveld, en nadat hij de camera van zijn vader had ontdekt begon hij ook fanatiek zelf filmpjes te maken.
Spielberg was handig met de camera, en dat leidde snel tot diverse bijbaantjes bij filmstudio’s in Hollywood. Op zijn eenentwintigste stond hij al onder contract bij het grote Universal Studios, waar hij diverse tv-films en series regisseerde. Spielberg was duidelijk een jongen die in figuurlijke zin was scheefgegroeid: hij wist zoveel van filmen dat hij kon regisseren als een ervaren veertiger, maar emotioneel en sociaal gezien was hij nog altijd een puber. Tijdens het regisseren van de detectiveserie Columbo gromde de oude Hollywoodveteraan Russell Metty dan ook: ‘Het is een kind. Krijgt hij ook melk en koekjes tussen het filmen door?’
Het was spottend bedoeld, maar uit Easy Riders, Raging Bulls , het smeuïge boek van Peter Biskind over de New Hollywood-generatie, blijkt dat Metty er niet eens zo ver naast zat: Spielberg leefde in die tijd op Twinkies (een bekend Amerikaans cakeje met witte vulling) en Oreo koekjes (óók al met witte vulling). Ook scheen Steven als twintiger in bed nog altijd vrij kinderachtige sportsokken en witte T-shirts te dragen. Tot ongenoegen van de vrouwen, die in die tijd ver bij zijn bed vandaan bleven. Pas rond zijn vijfentwintigste vond Spielberg een meisje leuk. Actrice Margot Kidder nam hem onder haar hoede, en legde de onervaren Steven uit hoe hij het moest aanpakken: ‘Oké Steven, het werkt als volgt: je mag niet meer je sokken en je T-shirt aanhouden in bed, en je moet zorgen dat er iets anders dan Twinkies in je koelkast ligt. O, en lees haar iets voor van Dylan Thomas, dan komt het helemaal in orde.’
Zo onervaren als hij was in de liefde, zo bedreven was hij in het filmmaken. Spielberg kreeg al snel het etiket van ‘wonderkind’ opgeplakt. Dat beviel hem wel, en het maakte hem extra gemotiveerd om zo snel mogelijk zijn eerste speelfilm in de bioscopen te krijgen. Op zijn zesentwintigste wist hij uiteindelijk te debuteren met The Sugarland Express. Het is een op waarheid gebaseerde roadmovie over een jong stel dat de staat Texas doorkruist om hun eigen zoontje weg te halen bij zijn pleegouders. De man (William Atherton) moet daarvoor wel eerst ontsnappen uit de gevangenis, en vervolgens samen met zijn vrouw (een zeer jonge, popperige Goldie Hawn) onderweg een politieagent kidnappen.
Op de set had Spielberg iedereen versteld doen staan. De doorgewinterde producent Richard Zanuck vertelt over de eerste draaidag in 1973: ‘Ik had de crew van tevoren geïnstrueerd dat dit zijn eerste dag was, en dat ze met een aantal simpele dingen moesten beginnen. Maar toen ik een kijkje ging nemen op de set was ik met stomheid geslagen: Steven was op eigen houtje begonnen aan het ingewikkeldste shot dat ik ooit gezien had! Op die eerste draaidag van The Sugarland Express wist ik direct dat Spielberg een hele grote zou gaan worden.’
De recensies voor The Sugarland Express waren goed (‘Een van de fenomenaalste debuten uit de filmgeschiedenis’, schreef Pauline Kael in The New Yorker ), maar de film flopte omdat het publiek het liet afweten. De film was voor veel mensen moeilijk te plaatsen: door de casting van Goldie Hawn verwachtte men een komedie, maar het bleek een sociaal-realistisch drama. Wel leidde het ertoe dat Spielberg bij Universal een nieuwe film kreeg aangeboden: een grote spektakelfilm over een haai die de badgasten uit een Amerikaanse kustplaats terroriseert.
Spielberg twijfelde hevig of hij Jaws moest gaan maken. Het filmplan riekte volgens hem te veel naar het Oude Hollywood, naar puur entertainment. Maar zijn studiobazen wilden per se dat hij het deed. Producent Sidney Sheinberg benadrukte: ‘Dit is de kans van je leven. Verknoei het niet. We maken nu eenmaal geen arthousefilms bij Universal. Hier maken we films als Jaws. En als je dat niet wilt, dan moet je maar ergens anders gaan werken.’
Achteraf is Spielberg extreem dankbaar dat hij aan de klus begonnen is, want Jaws bleek zijn toegangspoort te zijn naar artistieke vrijheid. Na een uiterst moeizaam productieproces (de haaienpop bleek lachwekkend ongeloofwaardig, waardoor er steeds meer suggestieve scènes werden ingevoegd waarin de haai buiten beeld bleef) ging de film op 20 juni 1975 in première. Jaws sloeg in als een bom, en met 129 miljoen dollar werd het record van de film met de grootste opbrengt aller tijden verbroken. Bovendien betekende Jaws de introductie van de blockbuster: een grote spektakelfilm waar de mensen massaal voor in de rij staan. Een fenomeen dat de filmindustrie voorgoed veranderde. En regisseur Spielberg kon na Jaws inderdaad precies de films gaan maken die hij zelf wilde, zoals de sciencefictionfilms Close Encounters of the Third Kind (1977) en E.T. (1982), films waarin hij veel persoonlijke jeugdervaringen verwerkte.
Dankzij Jaws leerde de hele wereld het wonderkind Steven Spielberg kennen. In een terugblik op die allesbepalende periode in zijn leven zegt Spielberg: ‘In de zomer van 1975 was ik voor het eerst zeer tevreden met mezelf en mijn carrière. Ik besloot mezelf op een ijsje te trakteren. Er stond een lange rij toen ik de ijszaak binnenkwam, en al die mensen stonden over Jaws te praten. Ze zeiden: ‘O mijn god, dit is de engste film die ik ooit gezien heb.’ Toen ik thuiskwam en de tv aanzette was er een nieuwsitem over het fenomeen Jaws. Ik besefte: het hele land kijkt naar mijn film! Dat voelde erg lekker.’
Voor dit artikel is geput uit:
Peter Biskind – Easy Riders, Raging Bulls. How the sex-drugs-and-rock’n’roll generation saved Hollywood
Joseph McBride – Steven Spielberg. A Biography
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?

Schrijf je in voor de nieuwsbrief van de Lagarde!