Gooijer ziet: het universum volgens Stephen Hawking

 

‘Iedereen kan denken als een genie,’ hield fysicus Stephen Hawking ons gisteren voor op National Geographic. Die uitspraak is het motto van zijn serie Genius , die deze keer ging over de waarschijnlijkheid van buitenaards leven. Wat moet je als kijker met die uitspraak? Hij is overduidelijk onwaar, want níet iedereen kan denken als een genie. Bovendien: wat weet Hawking daarvan af, hij ís een genie. Dat was al goed merkbaar in het boek waarmee hij in 1988 in één klap wereldberoemd werd, A Brief History of Time , dat vier jaar lang op de bestsellerlijsten stond en ongelezen op miljoenen koffietafels lag. Het was een populair wetenschappelijk boek over quantumfysica en het was voor veel lezers domweg niet populair genoeg en te hoog gegrepen; quantumfysica is erg ingewikkeld en ongrijpbaar en niet iedereen kan denken als een genie.

Hawking en zijn team maken die fout niet in Genius , want dat bleek een zeer toegankelijk programma waarin drie ‘gewone mensen’ een aantal experimenten moet uitvoeren die licht werpen op hoe waarschijnlijk het is dat we moederziel alleen zijn in het heelal. Ze kregen bijvoorbeeld een eetlepel zand, waarop vijftigduizend zandkorreltjes lagen. Ze moesten daarna net zoveel zandkorrels op een hoop gooien als er sterren zijn in ons melkwegstelsel: driehonderd miljard zonnen. Dat blijkt een hoeveelheid zand die je met drie bulldozers moet aanvoeren. En dat geldt dan alleen voor óns melkwegstelsel; in totaal zijn er vermoedelijk circa 100.000.000.000 andere melkwegstelsels. Met andere woorden, zo besluit Hawking het programma, met dat soort aantallen moet er leven elders zijn. Of op zijn minst zijn geweest. De drie gewone mensen die met het genie mee dachten, vonden dat ook, maar als kijker kan je je niet aan de indruk onttrekken dat het een beetje doorgestoken kaart was hier en daar; de gewone mensen stonden soms gewoon een script te acteren. En door al dat gedoe met zand voelde je je toch al een beetje onderschat; Genius is wel érg populair wetenschappelijk.

Echt meedenken met een genie kan je sinds enkele weken eigenlijk beter doen met een boek, niet geschreven door Hawking maar door theoretisch fysicus Sean Carroll. Het bestijgt sinds een paar weken de bestsellerlijsten net zoals A Brief History of Time dat eerder deed. Het heet The Big Picture , gaat over natuurwetten, biologie, de aard van het leven, over filosofie, vrije wil en zelfs over de zin van het leven. Dit alles zonder wiskunde. De moeilijkste vraag, zo stelt Carroll, is uiteindelijk hoe we betekenis kunnen vinden in een kosmos waaraan geen hoger doel of schepper te pas lijkt te komen. Het is geen heel makkelijk boek (nog niet vertaald ook), maar vanaf het begin heb je het idee werkelijk mee te denken met een genie.

Genius wordt aanstaand weekend herhaald op National Geographic en in de weken daarna volgen nieuwe afleveringen.